Maksymilian Statkiewicz
STATKIEWICZ Maksymilian (11 X 1889 Warszawa - 19 II 1976 Poznań), tancerz, choreograf, reżyser, kierownik baletu. Był synem Mikołaja Adolfa S., krawca, kier. magazynu kostiumów w warsz. T. Wielkim, i Teofili z Kleczkowskich, mężem - Zofii Grabowskiej (ślub 18 II 1926 w Poznaniu). W 1897-1907 uczył się w warsz. szkole baletowej u A. Gillerta, J. Walczaka i E. Cecchettiego; 2 XI 1903 wykonał taniec solo w duecie z H. Szmolcówną, w mazurze tańczonym przez uczniów szkoły baletowej w czasie przedstawienia dworskiego w Skierniewicach dla cara. W 1907 zdał maturę w VI Gimn. w Warszawie. W 1907-11 był tancerzem baletu WTR. W marcu 1911 zaangażował się do Ballets Russes S. Diagilewa wraz z pierwszą dużą grupą warsz. tancerzy. W zespole tym był tancerzem corps de ballet, ale wykonywał też epizodyczne partie, takie jak: Pierrot ("Karnawał"), Menażer z Nowego Jorku ("Parade"), Diabeł ("Contes russes"), Król pikowy ("La Boutique fantasque"). W 1921-23 był solistą, a od 1922 także choreografem baletu zespołu operowego W. Mocchiego, z którym występował we Włoszech i Ameryce Południowej. W czasie pobytu w Argentynie rozpoczął pracę pedag. w Teatro Colon w Buenos Aires. Do Polski wrócił w 1924 i od sierpnia t.r. zaangażował się do T. Wielkiego w Poznaniu. Był tam solistą, choreografem, baletmistrzem i kier. baletu, założył też przy tym teatrze szkołę baletową. W 1925-30 uczył tańców narodowych w Studium Wychowania Fizycznego przy Uniw. Poznańskim. W 1930 odszedł z opery pozn. do Lwowa, gdzie przez dwa sez. był choreografem, baletmistrzem i kier. baletu T. Wielkiego oraz szkoły baletowej. Do opery pozn. wrócił w 1933 i pozostał w niej do wybuchu wojny. Z baletami przygotowanymi przez siebie w operze pozn., występował gościnnie w Gdańsku (1934, 1935) i Krakowie (1938). W grudniu 1939 wysiedlony przez Niemców z Poznania, pracował w Warszawie jako urzędnik w Międzyzwiązkowej Spółdzielni Powierniczej; w 1944 został wywieziony na roboty do Niemiec. Po oswobodzeniu przez wojska franc, założył gimn. i lic. pol. w Rottweil, potem w Schwenningen i prowadził je w 1946-47; uczył tam języków obcych (znał ich siedem). Po powrocie do Polski związał się w 1946 z Operą w Poznaniu i pracował w niej do 1965; do 1949 jako choreograf, później jako asystent reżysera i reżyser. W 1948-49 był kier. studia baletowego przy Państw. Wyższej Szkole Operowej, 1956-65 pedagogiem na wydz. wokalnym PWSM, uczył ruchu scen., reżyserował także szkolne przedstawienia. W 1958 obchodził jubileusz pięćdziesięciolecia pracy artystycznej. Wykształcony na najlepszych wzorach zagranicznych, był jednym z najnowocześniej myślących choreografów polskich w okresie dwudziestolecia międzywojennego. Warunki pracy w pozn. T. Wielkim spowodowały, iż w jego twórczości przeważały starannie przygotowane sceny baletowe w operach i operetkach. Samodzielny repertuar baletowy kształtował uwzględniając poziom wykonawczy swojego zespołu, upodobania publiczności i własne kryteria artystyczne. W jego dorobku choreograficznym znalazły się więc pozycje tradycyjne: "Wieszczka lalek" (1925), "Manewry" wg "Postoju kawalerii" (1925), balety z repertuaru Ballets Russes: "Tańce połowieckie" (1925), "Chopiniana" (1925), "Szeherezada" (1928), "Ognisty ptak" (1938), oraz szeroko potraktowana twórczość rodzima: "Legenda Bałtyku" (1924), "Wesele na wsi" (1928), "Tatry" (1929), "Pan Twardowski" L. Różyckiego (1929), "Syrena" (1938), "Pieśń o ziemi" (1949). Szczególną zasługą S. było przygotowanie udanej pol. prem. "Harnasiów" (9 IV 1938). Był też wybitnym tancerzem; po prem. "Pana Twardowskiego" (1929) w prasie pozn. pisano: "Ujęcie postaci Twardowskiego przez p. Statkiewicza odznaczało się szczególnie oryginalnym pomysłem odebrania tej postaci cech Fausta. Statkiewicz chciał przedstawić nie niemieckiego alchemika, ale polskiego szlachcica" (cyt. za T. Świtała s. 125). Tańczył też główne partie takie, jak: Rotmistrz ("Manewry"), Shariar ("Szeherezada"), Pan Młody ("Wesele na wsi"), Ojciec ("Harnasie"), Kościej ("Ognisty ptak").
Bibl.: Almanach 1975/76; Ciesielski: Teatr pol. w Gdańsku; M. Komorowska: Szymanowski w teatrze, Warszawa 1992; Mamontowicz: Szkolnictwo baletowe; Pudełek: Balet 1867-1915; Świtała (il.); Turska: Almanach; Turska: Przewodnik; WSB (T. Śmiełowski); Wysocka: Dzieje (il.); Kur. Warsz. 1930 nr 144; Ruch Muz. 1976 nr 8; Scena i Szt. 1909 nr 33, 36; Taniec 1977 (czerwiec) s. 51 (il.), 1980 s. 29; Życie Warsz. 1976 nr 48; Afisze, IS PAN; Akta (tu fot), ZASP; Programy, MTWarszawa.
Ikon.: Fot. - Arch. Dok. Mech., MTWarszawa.
Źródło: Słownik Biograficzny Teatru Polskiego 1900-1980 t.II, PWN Warszawa 1994
