Osoby

TAŃSKA Helena, z Płaneckich, zamężna Śmietańska, pseud. Połaniecka (20 V 1897 Częstochowa - 1 XII 1976 Skolimów k. Warszawy), aktorka. Była córką Andrzeja Płaneckiego, maszynisty ko­lejowego, i Anny Franciszki z Gnatów, żoną Ro­mana Tańskiego właśc. Śmietańskiego (zob. t. 1). Uczyła się na pensji J. Chojnackiej w Częstochowie, brała też lekcje śpiewu i gry na fortepianie. Zaczęła występować w t. amat. pod kier. F. Stróżewskiego w Częstochowie; w 1917 za namową J. Otrembskiego w zaw. zespole H. Czarneckiego w Kielcach, później w Lublinie. Na jesieni 1919, pod nazwi­skiem Połaniecka, należała do zespołu T. Miejskiego w Kaliszu. W 1920-21 występowała prawdopodob­nie we Lwowie, w lecie 1921 (już jako T.) z zespołem Czarneckiego w Płocku i Kaliszu, w sez. 1921/22 w teatrze pod tym samym kierownictwem w Sosnowcu. W sez. 1922/23 grała w T. Miejskim w Łodzi, od sez. 1923/24 ponownie w Sosnowcu (w lecie 1924 z tym zespołem, chwalona przez prasę, w Ciechocinku), a w sez. 1924/25 w T. Polskim w Katowicach, gdzie grała jeszcze na wios­nę 1926. W sez. 1926/27 występowała w warsz. T. Zjednoczonych. W 1927 należała do objazdowe­go zespołu K. Adwentowicza, występującego (także pn. T. Premier) od stycznia do kwietnia i w sierpniu na trasie od Kalisza przez Kielce, Płock i Często­chowę do Stanisławowa. W kwietniu 1927, a być może i w sez. 1927/28, występowała w T. Miejskim w Grudziądzu, w sez. 1928/29 w T. Miejskim w Lublinie, 1929/30 w T. Rozmaitości w Częstocho­wie, 1930/31-1932/33 i 1937/38 w T. Miejskim w Sosnowcu. W sez. 1933/34 i 1934/35 grała w ob­jazdowym T. Wojewódzkim w Grodnie i Białym­stoku, do końca 1935 w T. Nowym w Kaliszu, w 1936 i do końca sez. 1936/37 oraz w sez. 1938/39 w T. Miejskim w Częstochowie. Wybuch II wojny świat. zastał ją w Stanisławowie, gdzie miała pod­pisany kontrakt na sez. 1939/40. W 1941 wróciła do Częstochowy. W 1945 należała tu do pierwszego zespołu organizującego powojenne życie teatr. i była aktorką T. Miejskich (nast. pn. T. Dramatyczne i od 1957 T. im. Mickiewicza) do końca 1962, kiedy przeszła na emeryturę. W tym teatrze w roli Petroneli ("Mąż z grzeczności") obchodziła 14 VI 1947 jubileusz trzydziestolecia pracy artyst., a 25 X 1958 w roli Wdowy Poli ("Wspólne mieszkanie") jubileusz czter­dziestolecia. Ostatnią jej rolą była Gzymsikowa w "Romansie z wodewilu" (prem. 31 XII 1961). Od 1958 zaczęła tracić słuch; od 1963 mieszkała w Schronisku Artystów Weteranów Scen Pol. w Skolimowie. Przed wojną grała takie role, jak: Lusia ("Murzyn"), Doktor Faustyna Córuś ("R.H. Inżynier") w Łodzi, Gina ("Nauczycielka"), Berta ("Ojciec") w Katowicach i w zespole K. Adwentowicza; Glanzowa ("Małka Szwarcenkopf") w Lublinie; tyt. w "Pannie Flute" - "miała okazję do ukazania swej siły komicznej" - pisał K. Ćwierk, Maciejowa ("Królowa przedmie­ścia"), Służąca ("Małżeństwo"), Michasiowa ("Panna Maliczewska") w Sosnowcu; Edyta ("Hiszpańska mu­cha") w Kaliszu, Betty ("Woźny i minister") w Czę­stochowie. Po wojnie popularna i lubiana przez publiczność częstochowską, grała najczęściej role i epizody charakterystyczno-komediowe takie, jak: Banasiewiczowa ("Pensjonat we dworze"), Magierowa ("Sublokatorka"), Maria ("Król włóczęgów"), Dyndalska ("Damy i huzary"), Tadrachowa ("Moralność pani Dulskiej"), Krężlowa ("Dwa tygodnie w "Raju""), Melania ("Jegor Bułyczow i inni").
Bibl.: Almanach 1976/77; Kaszyński: Teatralia (tu mylnie nazwisko Fańska); Konarska-Pabiniak: Repertuar; Mrozek s. 253; Nawrat: Repertuar; Życie teatr, w Częstochowie; Żywot: Dwadzieścia sezonów; Aktor i Widz 1936 nr 1; Kur. Warsz. 1927 nr 117; Kur. Zach. 1930 nr 243 (K. Ćwierk); Prz. Teatr, i Film. 1924 nr 13; Scena Pol. 1922 z. 11-12; Życie Częst. 1954 nr 69, 1958 nr 257; Afisze, programy, IS PAN; Akta (tu fot.), ZASP; Garlicka: Życie teatr, przedmieść; Wosiek: Teatry objazdowe.
Ikon.: Fot. - Arch. Dok. Mech., IS PAN.
Źródło: Słownik Biograficzny Teatru Polskiego 1900-1980 t.II, PWN Warszawa 1994