Janina Korolewicz-Waydowa
KOROLEWICZ-WAYDOWA Janina (3 I 1875 lub 22 XII 1876 Warszawa - 20 VI 1955 Warszawa), śpiewaczka, dyr. teatru. Była córką urzędnika Piotra Korolewicza i Ewy z Teraszkiewiczów. Kształciła się najpierw w Warszawie pod kier. A. Myszugi, a następnie w konserwatorium lwow. u W. Wysockiego. Debiutowała pod nazwiskiem panieńskim 17 VII 1894 w t. lwow. w partii Hanny ("Straszny dwór"), potem w kilku innych partiach. W 1895 brała udział w letnim sez. operowym w Krakowie i tu zyskała powodzenie m.in. w partii tyt. w "Marcie". Do zespołu t. lwow. zaangażowana została dopiero w początku 1897. W tym samym roku debiutowała w WTR: 15 VI w partii Aminy ("Lunatyczka"), a 19 VI w partii Hanny ("Straszny dwór"). Zaangażowana do zespołu opery WTR pozostała w nim do 1902 śpiewając partie sopranowe (liryczno-koloraturowe). W październiku i listopadzie 1900 śpiewała w t. lwow., w marcu 1901 występowała na koncertach w Kijowie, w lecie 1901 brała udział w występach opery lwow. w Krakowie. W 1900 była też w Paryżu, ale nie występowała. 19 VI 1902 w Krakowie wyszła za mąż za prawnika Władysława Waydę i odtąd stale używała podwójnego nazwiska. Po opuszczeniu Warszawy nie miała stałego engagement, mieszkała we Lwowie i od czasu do czasu występowała w t. lwow. (styczeń-marzec 1903, listopad 1903, styczeń 1906, październik 1908), a także w Krakowie (czerwiec-lipiec 1903). Często wyjeżdżała na dłuższe występy za granicę, m.in. do Berlina (1902, 1911), Lizbony (1903), Bukaresztu (1903), Madrytu (1904), Londynu (1904, 1905), Odessy (1904/05), Kijowa (1905, 1906), Petersburga (1906), Charkowa (1906), Wenecji (1906), Sofii (1908). Odnosiła w tym czasie sukcesy w partiach z zakresu lirycznego, a nawet dramatycznego. Podczas występów na terenie Rosji śpiewała po polsku partię tyt. w "Halce", a w Kijowie jej występ w tej operze (1905) dał początek przedstawieniom pol. po czterdziestu latach przerwy. Od lutego 1907 do maja 1908 oraz w kwietniu 1909 śpiewała znów w T. Wielkim w Warszawie. Później wyjechała do Paryża, gdzie pod kierunkiem J. Reszkego studiowała partie w języku francuskim. W sez. 1910/11 występowała w Stanach Zjednoczonych, przede wszystkim w Chicago, a także w Bostonie, Minneapolis, Filadelfii, Detroit i innych miastach, nie śpiewała jednak na scenie Metropolitan Opera. W sez. 1911/ 12 z zespołem N. Meiby odbyła tournee po Australii odwiedzając m.in. Sydney i Melbourne. W sez. 1912/13 występowała we Lwowie, od kwietnia 1913 w Warszawie, w lecie tego roku w Krakowie, a w październiku 1913 i marcu 1914 znów w Warszawie. W 1914 była też na występach w Kijowie. I wojna świat. zastała ją w Karlsbadzie, skąd przedostała się do Lwowa i występowała w tamtejszym t., zajmując się jednocześnie działalnością charytatywną i pracując przez pewien czas jako pielęgniarka w szpitalu wojskowym. W lecie 1917 występowała gościnnie w Krakowie, potem przybyła na koncerty do Warszawy; od 1 IX 1917 objęła tu dyr. T. Wielkiego i pozostała na tym stanowisku do 11 XI 1918. Za jej dyr. wystawiono po raz pierwszy w Warszawie m.in. "Orfeusza i Eurydykę", "Erosa i Psyche", "Starą baśń" i wznowiono wiele dawno nie granych oper, m.in. "Uprowadzenie z seraju", "Parię" i "Zamek na Czorsztynie". Oceniając ten okres F. Brzeziński pisał: "dyrekcja umiała zdobyć uznanie i sympatię ogółu, potrafiła stale podsycać zainteresowanie publiczności i pociągnąć ją do teatru". Po zrezygnowaniu z kierownictwa K. pozostała nadal w T. Wielkim jako śpiewaczka; ostatni raz wystąpiła 31 V 1919 w partii Seliki ("Afrykanka"). Następnie przez krótki czas kierowała operą lwowską. W 1920-23 przebywała znów w Stanach Zjednoczonych występując przede wszystkim na estradzie. Po powrocie do kraju w listopadzie 1923 zamieszkała w Zakopanem i zrezygnowała ostatecznie z występów w operze, tylko od czasu do czasu śpiewała na koncertach. Po przeniesieniu się do Warszawy w marcu 1928 otworzyła studio śpiewacze, którego pierwszy popis odbył się w grudniu 1929. Od 29 IX 1934 ponownie objęła dyr. T. Wielkiego w Warszawie i kierowała nim do 31 V 1936. Po okresie rządów zrzeszenia starała się podnieść poziom opery. W tym czasie wystawiono po raz pierwszy w Warszawie opery: "Poławiacze pereł", "Iris", "Dybuk". Zaangażowała do zespołu wielu młodych utalentowanych śpiewaków, jak: T. Beval, K. Poreda, J. Korolkiewicz, H. Stecka. Na scenie T. Wielkiego wystawiała też operetki, jak np. "Kraina uśmiechu", co ostro krytykowano w prasie. Wskutek niepodpisania konwencji z ZASPem została na pewien czas wykluczona z tej organizacji. 6 IV 1935 podczas przedstawienia "Afrykanki" obchodziła jubileusz trzydziestopięciolecia pracy. Po zrezygnowaniu z dyr. opery od 6 VI 1936 przez trzy miesiące prowadziła t. Wielka Operetka na ul. Karowej. Podczas II wojny świat. mieszkała w Warszawie, po powstaniu znalazła się w Częstochowie, a następnie w Krakowie, gdzie 11 IV 1947 obchodziła jubileusz pięćdziesięciolecia pracy. Kolejny jubileusz sześćdziesięciolecia zorganizowano jej 9 II 1955 w Warszawie na krótko przed śmiercią. Miała w swym repertuarze sześćdziesiąt dziewięć partii sopranowych. Prócz wymienionych ważniejsze: Bronia ("Hrabina"), Zuzia ("Verbum nobile"), Bronka ("Janek"), Ulana ("Manru"), Tamara ("Demon"), Violetta ("Traviata"), Amelia ("Bal maskowy"), Nedda ("Pajace"), Micaela ("Carmen"), Rachela ("Żydówka"), Senta ("Holender tułacz"), Elza ("Lohengrin"), partie tyt. w "Goplanie", "Aidzie", "Madame Butterfly". Głos jej, o którym M. Battistini powiedział podobno, że jest to najpiękniejszy głos świata, tak charakteryzował F. Szopski: "przechodząc z lirycznego w dramatyczny, dźwięk tego głosu nabierał zabarwienia ciemnego, stawał się coraz bogatszym, pełniejszym, miał coraz większą siłę brzmienia i wyrazu", a C. Jellenta podkreślał, że jego piękno "polegało nie tylko na sile, podatnej do partyj dramatycznych, ale na barwie na wskroś indywidualnej". We wspomnieniach jubileuszowych podkreślano też, że K. przez całe życie zajmowała się działalnością społeczną i charytatywną. Pośmiertnie opublikowano jej pamiętnik "Sztuka i życie" (Wrocław 1958). Bibl.: Korolewicz-Waydowa (il.); Janina Korolewicz-Waydowa - 35-lecie działalności, Warszawa 1935 (m.in. artykuły F. Brzezińskiego, F. Szopskiego, C. Jellenty; też il.); Łoza: Czy wiesz I (il.), II; Opera (pod red. M. Glińskiego), Warszawa 1934; PSB XIII (J. Kański; tu bibl.). Ikon.: A. Augustynowicz: Portret, akw., 1907, repr. barwna - MTWarszawa; T. Axentowicz: Portret, rys., 1912 - MTWarszawa; NN: Portret, płaskorzeźba na grobowcu - Cmentarz Powązkowski w Warszawie; Fot. pryw. i w rolach - Bibl. Nar. (Zakład Grafiki), IS PAN, MTWarszawa, Muzeum Mickiewicza Warszawa, SPATiF. Nagrania: Wypowiedź okolicznościowa - Arch. Dok. Mechanicznej; Arie (Bal maskowy. Żydówka), pieśni - MTWarszawa; Arie (Hrabina, Faust, Chopin, Halka, Żydówka) - Red. Muz. PR. Źródło: Słownik Biograficzny Teatru Polskiego 1765-1965, PWN Warszawa 1973