Waleria Gnatowska
GNATOWSKA Waleria, zamężna Suzin (14 IV 1883 Warszawa - 17 II 1974 Warszawa), tancerka. Była córką Stanisława G. i Agnieszki z Kowalskich, żoną Bronisława Suzina (ślub 24 VII 1922). W 1899 ukończyła warsz. szkołę baletową i została zaangażowana do zespołu baletu WTR; od 10 II 1901 mianowana koryfejką, ok. 1905 drugą solistką. Z ważniejszych partii w 1905 tańczyła Lalkę Hiszpankę ("Wieszczka lalek"), w 1908 Aurorę ("Przebudzenie się Flory") i Akteę ("Eunice"). Dnia 9 VI 1910 debiutowała bez powodzenia jako aktorka w roli Kamili ("Żołnierz królowej Madagaskaru") na scenie T. Nowego. Na pocz. 1911 została zaangażowana do Ballets Russes S. Diagilewa. W 1912-22 była ponownie solistką baletu w Warszawie i występowała zarówno na scenie T. Wielkiego, jak i w wielu operetkach w T. Nowości. Należała wtedy do najbardziej cenionych tancerek, miała tytuł primabaleriny; chwalono jej "niezwykłą lekkość i temperament oraz ujmujące warunki sceniczne i wdzięk wrodzony" (J. Czempiński). T. Wysocka przytoczyła recenzję z prem. "Szeherezady" (10 III 1913; G. tańczyła partię Zobeidy), w której sprawozdawca "Kuriera Porannego" nazwał ją "bohaterką wieczoru", "która w tańcach i grze mimicznej rozwinęła plastykę, bogatą technikę i wytworność". Występowała także w warsz. kabaretach: Dolina Szwajcarska (1916), Sfinks (1919), Miraż (1921), gościnnie w T. Wielkim w Poznaniu (6 X 1920 w Żarcie Amora, jesienią 1921 m.in. jako Swanilda w Coppelii) oraz np. w Niemczech (1917, 1918), Francji (1919), Anglii (1920). Po ślubie, w 1922 wycofała się ze sceny. Na liście ZASP-u w 1923 była zarejestrowana jako "tancerka pozafilialna". Była uzdolnioną tancerką. Najlepiej czuła się w rolach stwarzających możliwości popisu aktorsko-tanecznego. Tańczyła m.in. Teresę ("Postój kawalerii"), Sylwię ("Sylwia"), Kleopatrę ("Noc Walpurgi"), Imos ("Hellada i Polonia"), Księżniczkę ("Kleopatra"). Po 1945 (jeszcze w 1951) udzielała pryw. lekcji tańca. W 1915 wystąpiła w pol. filmie "Żona".
Bibl.: Almanach 1973/74; Czempiński: Teatry w Warszawie s. 266, 267 (il.); Hist. filmu t. 1; Mamontowicz-Łojek: Terpsychora; Okręt s. XXXVI; Pudełek: Balet 1867-1915; Sempoliński: Wielcy artyści; Turska: Przewodnik; Wysocka: Dzieje; Kur. Warsz. 1911 nr 60, 1919 nr 83, 155, 1921 nr 13; Ruch Muz. 1972 nr 14; Scena i Szt. 1907 nr 1, 1908 nr 11, 45, 50, 1909 nr 17; Świat 1918 nr 33 (il.); Afisze, programy; MTWarszawa; Akta (tu fot.), ZASP; Straus: Repertuar 1914-15, 1915-16.
Ikon.: J. Broniewska: Portret (głowa), marmur, 1922 - Muzeum w Łazienkach, Oddział MNWarszawa; Fot. - IS PAN, MTWarszawa.
Źródło: Słownik Biograficzny Teatru Polskiego 1900-1980 t.II, PWN Warszawa 1994
