Osoby

GÓRSKA Stefania, Stefcia, primo voto Reinstein, secundo voto Pawłowska, tertio voto Zadrozińska (6 stycznia 1907 Warszawa – 3 sierpnia 1986 Warszawa),

tancerka, aktorka.

Była córką Stanisława Górskiego i Jadwigi z Siwińskich; jej pierwszym mężem był dziennikarz Stefan Reinstein, drugim aktor Kazimierz Pawłowski (zob. t 2; ślub 12 lipca 1944 w Częstochowie, rozwód w 1951), trzecim aktor Wacław Zadroziński (zob. t. 2; ślub 24 września 1956 w Warszawie). W Warszawie ukończyła gimnazjum, a w 1923–28 uczyła się tańca w Szkole Umuzykalnienia i Tańca Scenicznego Stefana i Tacjanny Wysockich. Była jedną z wyróżniających się uczennic: „utalentowana i wybitnie muzykalna”, pisała Tacjanna Wysocka. Od 1926 występowała w cotygodniowych pokazach Teatru Sztuki Tanecznej, zespołu utworzonego przez Wysocką z najzdolniejszych adeptek. Od 1928 zaczęła występy na scenie warszawskiego kabaretu Qui Pro Quo; najpierw z zespołem Tacjann Girls, a potem samodzielnie; debiutowała 27 kwietnia tego roku w rewii Bernard nie bój się mamy, w tym samym roku wystąpiła jeszcze m.in. w rewiach Czy Anna jest panna? i Czy pani Marta jest grzechu warta?, w których śpiewała tytułowe przeboje. W 1929 zdała egzamin aktorski Związku Artystów Scen Polskich i w sezonach 1929/30 i 1930/31 występowała nadal w Qui Pro Quo, stając się szybko jedną z czołowych aktorek tego zespołu. Z Qui Pro Quo wyjeżdżała w objazdy do wielu miast, m.in. latem 1928 gościła w Krakowie, w maju 1929 w Poznaniu (w czasie Powszechnej Wystawy Krajowej), latem 1929 we Lwowie. 

W latach 30. była już jedną z najbardziej popularnych aktorek warszawskich scen rewiowych i kabaretowych, gwiazdą wielu programów. Obdarzona dużą siłą komiczną bawiła publiczność w charakterystycznych piosenkach, scenkach i monologach, które były jej specjalnością. Występowała w teatrach: Banda (1932–33, m.in. w operetce Piękna Galatea), Rex (1933), Cyganeria (1933–34), Stara Banda w Hollywood (1934–35), Cyrulik Warszawski (1935–38, np. w komediach muzycznych Kariera Alfa Omegi i Jaś u raju bram), Małe Qui Pro Quo (1938–39). Zajmowała się również komponowaniem piosenek, m.in. do słów Juliana Tuwima, a jednym z jej największych przebojów było tango Nasza jest noc, które po raz pierwszy wykonała w duecie z Mieczysławem Foggiem, w rewii Maj za pasem (14 marca 1930) na scenie Qui Pro Quo. 

Lata II wojny światowej i okupacji niemieckiej przeżyła w Warszawie; 21 grudnia 1939 wystąpiła w sali „Na pięterku” cukierni „Ziemiańska”, a później grała w jawnych teatrach: Złoty Ul (1940), Nowości (1940), Skala (1940), Maska (1941–44), Komedia (1941), Miniatury (1942), Bohema (1942, 1944), Jar (1943), Melodia (1944). Po wojnie za tę działalność została zawieszona w prawach członkowskich Związku Artystów Scen Polskich do 31 sierpnia 1946. 

Od 1945 do 1948 występowała w Teatrze Syrena w Łodzi, następnie przeniosła się wraz z zespołem tego teatru do Warszawy i grała tu do przejścia na emeryturę w 1977. Brała udział w większości programów składanych tej sceny, a także w komediach muzycznych, farsach, wodewilach, m.in. jako: Kazio (Żołnierz królowej Madagaskaru, 1946; w 1954 grała rolę Sabiny i, według Eugeniusza Żytomirskiego, była „bardzo zabawna, dowcipnie rozpoetyzowana, uroczo ograniczona i wzruszająco uwodzicielska”), Hera (Moja żona Penelopa, 1946), Gobette (Pani prezesowa, 1947; od 1966 grała Aurorę), Gracja (Ambasador, 1948), Sylva Varescu (Sprawa o Czardaszkę, 1949), Ciocia Madzia (Wodewil warszawski, 1949; od 1974 Wieczorkowa), Pani Lilusia (Dwa tygodnie w „Raju”, 1951), Bettina (Pan Vincenzio jest moim ojcem, 1957), Azalia (Bliźniak, 1967), Jewdokia Agiejewa (Szklane wesele, 1967). Po raz ostatni wystąpiła w 1980 w programie jubileuszowym Warto byś wpadł. 

Przed wojną, w latach 30. zagrała w kilku filmach: Piętro wyżej, Zabawka, Córka generała Pankratowa, Antek policmajster, Papa się żeni; po wojnie, w 1959 w Inspekcji pana Anatola i Café „Pod Minogą”. 

Była bardzo dobrą aktorką i niezwykle muzykalną piosenkarką

o temperamencie do rozwalenia kulis [...] Gdyby specjalizowała się w tańcu, od którego zaczynała, niewątpliwie zostałaby wybitną tancerką charakterystyczną. Była obdarzona wyjątkową wprost siłą komiczną. Pięknością nie była, ale wdzięk, urok buchał z każdego kiwnięcia palcem. Wszystko w niej było wesołe, wysunięte górne zęby, bardzo długie i z «wyrazem», jak się mówi w balecie, nogi, głos tak charakterystyczny, jakby przyduszony od wstrzymywanego śmiechu, oczy przez które ten śmiech ciągle się wydostawał. Cała jej postać na scenie była wesołością i rozbawieniem,

pisała Stefania Grodzieńska. Tabl. 11 w wol. 2. 

Bibliografia

Almanach 1985/86; Boy: Pisma t. 23–26; 20 lat T. Syrena (il.); Dymek z papierosa s. 432–433, 446 (il.); J. Jurandot: Dzieje śmiechu, Warszawa 1939 s. 30–31, 60, 82, 85, 104, 144, 162; Kaszyński: Teatr łódz.; Krasiński: Warsz. sceny (il.); Lerski: Syrena Record (il.); Mamontowicz-Łojek: Szkolnictwo baletowe; Mamontowicz-Łojek: Terpsychora (il.); Mieszkowska: Była sobie piosenka (il.); Mościcki: Qui Pro Quo s. 320–328 (il.); Rendez-vous z Syreną (il.); Sempoliński: Druga połowa (il.); Sempoliński: Wielcy artyści (il.); T. Syrena 1947–2007 (il.); Wierzyński: Wrażenia; Wysocka: Dzieje; T. Wysocka: Wspomnienia, Warszawa 1962 s. 131, 135, 143, 154, 155, 171, 174, 195, 196, il. po s. 128; Archiwum Emigracji. Studia. Szkice. Dokumenty R. 2002/2003 z. 5/6 (List S. Górskiej do T. Wittlina); Ekran 1961 nr 14 (il.); Express Wiecz. 1986 nr 157 (S. Grodzieńska); Film 1986 nr 48 (il.); Kur. Warsz. 1928 nr 117, 1929 nr 131, 135, 215, 1930 nr 262, 1931 nr 308, 1932 nr 82, 110, 150, 298, 353, 1933 nr 120, 162, 241, 333, 1934 nr 12, 47, 83, 135, 154, 247, 313, 349, 1935 nr 63, 125, 208, 242, 249, 1936 nr 39, 80, 125, 243, 1937 nr 23, 249, 291, 1938 nr 19, 83, 235, 258, 325, 1939 nr 102; Pam. Teatr. 1963 z. 1–4 s. 179, 180, 191, 192, 193, 195, 197, 199, 203, 1997 z. 1–4 s. 64, 99, 164, 360, 2008 z. 3–4 s. 46; Polityka 1986 nr 33; Teatr 1954 nr 21 (E. Żytomirski); Tyg. Ilustr. 1936 nr 12 (il.); Życie Warsz. 1963 nr 21 (il.), 1984 nr 310 (il.); Afisze, programy i wycinki prasowe, IS PAN, MTWarszawa; Akt ślubu nr V/903/1956, zgonu nr I/1321/1986 oraz inf. o ślubie z K. Pawłowskim, Arch. USC Warszawa; Akta (fot.), ZASP; Almanach 1944–59; www.filmpolski.pl 

Ikonografia

Z. Lengren: Portret, karyk., rys. – własność autora; J. Zaruba, trzy portrety, karyk.: Rys., repr. Dymek z papierosa, rys., repr. J. Jurandot: Dzieje śmiechu, Warszawa 1959 i rys., repr. Rendez-vous z Syreną; NN: Portret, rys., oł., papier – MTWarszawa; NN: Portret, karyk., rys. (z K. Pawłowskim), 1944, repr. Mościcki: Teatry 1944–45 s. 287; E. Mańczak: Potret, karyk., rys., repr. Szpilki 1977 nr 51/52; Fot. – Bibl. Nar., IS PAN, ITWarszawa, MTWarszawa, NAC. 

Źródło: Słownik biograficzny teatru polskiego 1910–2000, t. III, Instytut Sztuki PAN, Warszawa 2017.
Zachowano konwencję bibliograficzną i część skrótów używanych w źródłowej publikacji.

Biogram w Almanachu Sceny Polskiej

Stefania Górska, 1°v Reinstein, 2°v Pawłowska, 3°v Zadrozińska (6 I 1907 Warszawa - 3 VIII 1986 Warszawa), tancerka, piosenkarka, aktorka, kompozytorka. W l. 1923-28 kształciła się w Warszawie w prywatnej Szkole Umuzykalnienia Stefana i Tacjanny Wysockich, gdzie jako wyróżniająca się uczennica była też zatrudniana w charakterze pomocniczej siły pedagogicznej. W 1928 w zespole Tacjanna-Girls zadebiutowała w warsz. t. Qui-Pro-Quo w rewii "Ja lubię podglądać", następnie "Czy Anna jest panna?", "Czy pani Marta jest grzechu warta?", gdzie śpiewała tytułowy przebój, a później także piosenki apaszowskie, z przedmieść Warszawy i charakterystyczne, jak "Panna Mania gra na mandolinie", "Sex appeal". W l. trzydziestych była jedną z najpopularniejszych warsz. aktorek rewiowych i kabaretowych, występowała w Qui-Pro-Quo (do 1931) i z zespołem tego t. w Krakowie (1928), w Rewii w Poznaniu z okazji Powszechnej Wystawy Krajowej i Lwowie (1929); w warsz, t. Banda (1931-33), T. Małym (sez. 1932/33), Rex (1933), Cyganeria (1933-34), Stara Banda w Hollywood (1934-35), Cyrulik Warszawski (1935-38) i z zespołem tego t. gościnnie m.in. w Krakowie (1936), Ciechocinku (1937), Kielcach, Płocku i Zakopanem (1938), w t. Buffo (1938), Małe Qui-Pro-Quo i gościnnie w programie rewiowym w Częstochowie (sez. 1938/39). Grała z powodzeniem w filmach: "Piętro wyżej", "Zabawka" (1933), "Córka generała Pankratowa" (1934), "Antek policmajster" (1935), "Papa się żeni" (1936), "Parada Warszawy" (1937). komponowała muzykę do piosenek, np. "Nasza jest noc" (do słów Juliana Tuwima), "Rozstanie", "Głos z daleka", "Niech nikt o tym nie wie". W czasie okupacji niem. grała w warsz. t. Złoty Ul, Nowości, Skala (1940), Komedia, Maska (1941), Miniatury (1942), Bohema (1942, 1944), T. Rozmaitości "Jar" (1943), Melodia (1944). Po wojnie związana była stale z T. Syrena, początkowo w Łodzi (1945-48) i nadal po przeniesieniu tego t. do Warszawy (1948-77). Najlepsze role, to m.in. Gobett, a potem Aurora ("Pani prezesowo" Hennequina i Vebera) i Kazio ("Żołnierz królowej Madagaskaru" Dobrzańskiego), z końcem sez. 1976/77 przeszłą na emeryturę. W 1980 wystąpiła ostatni raz, gościnnie w szopce jubileuszowej T. Syrena - "Warto byś wpadł" Grońskiego i Marianowicza. Źródło: Almanach sceny polskiej 1985/86. Tom XXVII. Wydawnictwo Naukowe PWN - Warszawa 1993.