Halina Przybylska-Roman
PRZYBYLSKA Halina, zamężna Roman (24 XI 1925 Sawieciszki k. Poniewieża - 10 VI 1976 Poznań), aktorka. Była córką Leona P., inżyniera agronoma, i Bronisławy z Czyryckich, żoną -> Zbigniewa Romana (ślub w 1951). Do szkoły chodziła w Grodnie, gdzie mieszkała do 1945, nast. przeniosła się do Białegostoku, a później do Olsztyna. Tu w gimn. dla dorosłych zdała maturę. W 1948 rozpoczęła studia w warsz. PWST; w przedstawieniu dyplomowym w 1952 grała Młodą w "Klątwie". Od 1951 wraz z mężem występowała przez dwadzieścia pięć lat w teatrach różnych miast; grali wspólnie w wielu przedstawieniach. Zadebiutowała rolą Lubow Kołomyjcewej ("Ostatni") w warsz. T. Ateneum, do którego została zaangażowana na sez. 1952/53 i 1953/54. W 1954-59 grała w T. im. Osterwy w Lublinie, z przerwą w sez. 1956/57, kiedy była aktorką T. Polskiego we Wrocławiu. Pracowała później w: T. Dramatycznych w Szczecinie (1959-63), T. im. Horzycy w Toruniu (sez. 1963/64), T. im. Węgierki w Białymstoku (1964-66), T. Rozmaitości w Krakowie (sez. 1966/67), T. Współczesnym we Wrocławiu (sez. 1967/68), T. Polskim (1968-72) i T. Nowym (1972-74) w Poznaniu, od 1974 w T. im. Bogusławskiego w Kaliszu. Jesienią 1975 zachorowała i już nie wróciła na scenę. Była, jak pisał A. Wanat, "ładna, drobna, niewysokiego wzrostu, subtelna i wrażliwa". Zaczynała, z dużym powodzeniem, od ról amantek i naiwnych dziewcząt. W Lublinie były to: Hania ("Głupi Jakub"), Amelia ("Mazepa"), Luiza ("Intryga i miłość"); w Szczecinie: Marianna ("Kaprysy Marianny"). O roli Amelii pisał A.W. Kral: "Młoda aktorka tworzy postać niezwykle dziewczęcą, wzruszającą swą nietkniętą świeżością uczuć, graniczącą z naiwnością. Wzruszamy się właśnie faktem, że jej uczucia nie mogą rozkwitnąć, że Amelia nie może zaznać pełni kobiecości, nie może dojrzeć w normalnych ludzkich warunkach". Grała dużo, stopniowo poszerzając emploi: tyt. rolę w Soledad we Wrocławiu, Ingę ("Pierwszy dzień wolności"), Lenę ("Więźniowie z Altony"), Gizelę ("Dwoje na huśtawce") w Szczecinie, Panią Elvsted i Heddę ("Hedda Gabler") we Wrocławiu i Białymstoku. Po dyplomowym przedstawieniu jeszcze dwukrotnie powtórzyła rolę Młodej w "Klątwie" (Lublin, 1958 i Szczecin, 1961), którą uznano za wybitną kreację: "Jest harda i butna, dumnie znosząca swą hańbę, jest liryczna i wzruszająca w scenach modlitwy przed pójściem na ofiarny stos. Wstrząsa sercami widzów w momencie obłąkania" (H. Chabros). Z upływem lat zaczęła grać role charakterystyczne, takie jak: Staruszka z jarzębiną ("Przerwa w podróży"), Matylda von Zahnd ("Fizycy") w Białymstoku, Śmierć ("Śmierć na gruszy") we Wrocławiu, Respektowa ("Fantazy"), Klementyna Durejko ("Pierścień wielkiej damy") w T. Polskim w Poznaniu, Pani Jowialska ("Pan Jowialski") w Kaliszu. Dwa razy (w Białymstoku i Poznaniu) zagrała Babcię Julię w "Sonacie Belzebuba". J. Kłossowicz pisał o przedstawieniu białostockim: "Przybylska gra z dystansem, który nie rzuca się w oczy, parodiuje, ale bez szarży, i dzięki temu ona jedna potrafi w tym przedstawieniu pokazać stopniowanie - rozwój sceniczny kreowanej przez siebie postaci, ostatecznie ośmieszonej dopiero na końcu. To jedna z najlepszych ról, jakie widziałem w sztukach Witkacego". Dwukrotnie, w Krakowie i Kaliszu, grała Matkę w "Balladynie": "dobroduszna, naiwna i wesoła z natury staruszka staje się oczywistym utrapieniem córki przez swe nieprzystosowanie do nowego otoczenia. Prawie rozumiemy niechęć córki-grafini do tej kompromitującej ją zjawy przeszłości. Prawie - do chwili, w której sponiewierana przez córkę matka zaczyna raptem urastać do rangi świętego symbolu macierzyństwa, gotowego do największych poświęceń dla dobra niewdzięcznego dziecka" (I. Kellner). Ostatnie jej role to: "wyciszona i precyzyjna mimo neurastenii i patologii Mary Tyrone w "Zmierzchu długiego dnia", zabawna Jowialska, smutna i mądra, żyjąca w jakimś osobnym świecie Matka w "Trzecim wieku" Leny Foelbach" (A. Wanat). Grała też w filmach. Fot. na s. 600.
Bibl.: Almanach 1975/76; Sośnicki: Z sezonu; T. Polski Wrocław 1945-65 (il.); Kur. Lub. 1958 nr 281 (H. Chabros); Nurt 1974 nr 3 (E. Pietryk; il.); Teatr 1955 nr 13 (A.W. Kral; il.), 1966 nr 6 (J. Kłossowicz), 1974 nr 23 (I. Kellner), 1977 nr 4 (A. Wanat; il.); Tyg. Powsz. 1976 nr 33; Akta (tu fot.), ZASP; Programy i wycinki prasowe, IS PAN.
Ikon.: Fot. - IS PAN, MTWarszawa, ZASP.
Film.: 1954 - Celuloza (f.), Pod gwiazdą frygijską (f.); 1956 - Cień (f.); 1960 - Kolorowe pończochy (f.), Małe dramaty (f.); Materiały film. z 1965, Arch. WFD; Materiały - Archiwum TVWarszawa.
Źródło: Słownik Biograficzny Teatru Polskiego 1900-1980 t.II, PWN Warszawa 1994
