Kalendarium

Warszawa, Teatr Żydowski: pierwsza w Polsce inscenizacja Matki Courage Bertolta Brechta. Reżyseria i wykonanie roli głównej – Ida Kamińska, która ponadto przełożyła sztukę na język jidysz. Scenografia Zenobiusz Strzelecki.

Forma przedstawienia nie odwoływała się do idei estetycznych Bertolta Brechta. Kamińska starała się oddziaływać na emocje widzów, nie zależało jej na pobudzaniu publiczności do krytycznego myślenia. Tak też zbudowała swoją rolę, która przeszła do teatralnej legendy. „Jej Matka Courage zagrana z przedziwnym liryzmem, «miękko», z wielką dozą kobiecości, niemal rzewnie, wstrząsała swym losem jak typowa mateczka żydowska miotana straszliwymi doświadczeniami ostatniej wojny" – pisał w „Teatrze” Andrzej Władysław Kral. 

Jan Kott zapisał taką refleksję:

Ida Kamińska odegrała wielką tragedię. Ale nie była to tragedia markietanki z czasów wojny trzydziestoletniej, która zaufała woj­nie, która żyła z wojny i którą woj­na oszukała. Była to tragedia ode­grana na tekście Brechta, ale trage­dia zupełnie inna i o wiele bardziej współczesna. Teatr na Królewskiej w ten poniedziałek był do połowy pusty. Salę zapełniał srebrny głos Kamińskiej, ale gubił się w niej i wsiąkał jak w piasek. Jest coś przejmującego, kiedy gra się do głuchej sali. Nikt prawie z widzów nie rozumiał po żydowsku. Gdzieś w kącie ktoś szeptem tłumaczył są­siadowi, i może dlatego tragedia Mutter Courage odegrana przed tą setką osób w niezrozumiałym dla nich języku, jednocześnie dalekim i bliskim, obrastała zupełnie innymi treściami, była inną sztuką. Źle mówię, tragedia Matki Courage nie była odegrana na scenie, ona dzia­ła się na scenie. I nie tylko na scenie. Widzowie tworzą teatr tak samo jak aktorzy.
(Mutter Courage w: Jan Kott, Miarka za miarkę, Warszawa 1962).

Prapremierę Matki Courage w języku polskim zrealizowała w scenografii autorstwa Józefa Szajny Krystyna Berwińska  (Teatr Ziemi Mazowieckiej, prem. 23 sierpnia 1958) z Ireną Skwierczyńską w roli głównej. W polskich dziejach scenicznych tego utworu ważne miejsce zajmuje ponadto realizacja Lidii Zamkow z jej udziałem w roli tytułowej (Stary Teatr, prem. 13 stycznia 1962) oraz – ze względu na rolę Ireny Eichlerówny – przedstawienie w Teatrze Narodowym (prem. 15 lutego 1962, reż. Zbigniew Sawan).

• ► Opis przedstawienia