Kalendarium

6 września 1929

Cjankali Friedricha Wolfa – prapremiera w Berlinie

Berlin, Lessingtheater: prapremiera Cjankali (tyt. niem. Cyankali), sztuki Friedricha Wolfa (1888–1953), niemieckiego lekarza, pisarza i działacza komunistycznego, w latach 1949–51 pierwszego ambasadora Niemieckiej Republiki Demokratycznej w Warszawie.

Sztuka atakowała paragraf 218 niemieckiego kodeksu karnego, który za aborcję przewidywał 5 lat więzienia dla każdej z zaangażowanych stron. Stała się sensacją polityczną i literacką. Nielegalne aborcje były wówczas poważnym problemem społecznym; wg danych ogłoszonych na 45 kongresie lekarzy niemieckich w Eisenach (1926) wykonywano wówczas w Niemczech od 500 do 800 tys. nielegalnych zabiegów rocznie, których skutkiem było 10 do 20 tys. zgonów i ok. 50 tys. poważnych chorób; 5 tys. osób zostało skazanych i trafiło do więzienia na mocy paragrafu 218.

Przedstawienie zrealizowane przez półzawodową Grupę Młodych Aktorów (Gruppe junger Schauspieler) w wynajętej sali Lessing-Theater w reżyserii Hansa Hinricha miało po premierze ponad sto przedstawień przy pełnej sali. Stała się najważniejszym wydarzeniem sezonu 1929/30 w krajach niemieckiego obszaru językowego. W premierowej obsadzie prezentowana było na występach gościnnych w Niemczech, Szwajcarii, Austrii i ZSRR; w ciągu następnych dwóch lat pojawiły się inscenizacje w innych teatrach niemieckojęzycznych oraz w przekładach na języki obce: polski (głośne przedstawienie Leona Schillera w Łodzi, prem. 14 stycznia 1930), czeski, węgierski, duński, szwedzki, francuski, rosyjski, japoński, bułgarski i angielski – z reguły wzbudzając równie wielkie zainteresowanie jak kontrowersje. W 1930 roku austriacki reżyser Hans Tintner zrealizował wersję filmową tej sztuki.

W styczniu 1932 Friedrich Wolf został aresztowany pod zarzutem dokonywania aborcji, jednak wskutek protestów społecznych został szybko uwolniony.

„...rozgłos, jaki zyskało Cjankali, pozwolił autorowi wielokrotnie zabierać głos w sprawach aborcji jako lekarzowi i odnośnie nierówności klasowych jako działaczowi komunistycznemu. Sprawa stała się na tyle głośna, że także inni autorzy siegneli po ten temat – Hans José Rehfish napisał Der Freuenarzt (Położnik), a Carl Credé $218, wystawiony pod koniec listopada 1929 roku w teatrze Piscatora przy Nollendorfplatz. Ale to Cjankali  Wolfa zwróciło uwagę na problem aborcji w środowisku robotniczym oraz przysporzyło autorowi światowej sławy jako obrońcy praw proletariatu i postepowemu pisarzowi...”[1]

Przypisy

  1. ^ Małgorzata Leyko, Friedrich Wolf: lekarz – komunista – pisarz, [w:] Faktomontaże Leona Schillera, pod red. Anny Kuligowskiej-Korzeniewskiej, Warszawa 2015, s. 185. W publikacji umieszczono także pełny tekst sztuki Wolfa.

Janusz Legoń

Pracownia

X
Nie jesteś zalogowany. Zaloguj się.
Trwa wyszukiwanie

Kafelki

Nakieruj na kafelki, aby zobaczyć ich opis.

Pracownia dostępna tylko na komputerach stacjonarnych.

Zasugeruj zmianę

x

Używamy plików cookies do celów technicznych i analitycznych. Akceptuję Więcej informacji