Hasła

Rodzaj wydawnictwa użytkowego i dochodowego, podobnego do almanachu i rocznika. Był przygotowywany najczęściej własnym sumptem przez pracowników teatrów: suflerów, inspicjentów, aktorów, a nawet woźnych, dla zdobycia funduszy na cele charytatywne lub dla własnego zarobku.

Kalendarz teatralny przypominał składankę rozmaitości, oprócz części kalendarzowej zawierał część informacyjną (składy zespołów artystycznych, zapowiedzi najciekawszych wydarzeń teatralnych, ceny biletów, wykaz repertuaru), streszczenia przygotowywanych sztuk, biografie ich autorów, czasem krótkie rozprawy z zakresu sztuki dramatycznej i historii teatru, także anegdoty teatralne i ciekawostki z życia teatralnego miasta oraz liczne okazjonalne utwory poetyckie i prozatorskie. Często zdobiono go ilustracjami, grafikami i winietami. To swoiste silva rerum powstawało dzięki zaangażowaniu wielu autorów: aktorów, dziennikarzy, poetów, literatów i krytyków. Prasa reklamowała kalendarz jako zajmujący przede wszystkim „dla lubowników teatru”. Współczesne kalendarze teatralne zawierają jedynie atrakcyjne fotografie i zdjęcia ze spektakli granych w danym teatrze.

Moda na kalendarze teatralne zapanowała w Europie w XVIII w. i zanikła w wieku następnym. W Polsce powstało zaledwie kilka takich wydawnictw. Pierwszym był „Kalendarz Teatrowy Dla Powszechnej Narodu Polskiego Przysługi, dany na rok przestępny 1780” wydany w Warszawie (mimo zapowiedzi nie był kontynuowany), najciekawszym zaś – lwowski „Ilustrowany Kalendarz Teatralny Muza” (dwa roczniki: 1892, 1893). Nie osiągnęły one jednak tak wysokiego poziomu jak „Theaterkalender” Carla Wilhelma Ettingera, wydawany regularnie w Gotha w latach 1775–1800.

W XX w. ideę podobnego wydawnictwa podjął najpierw Teatr Polski, wydając sezonach 1966/1967, 1967/1968 „Kalendarz Teatru Polskiego”, a później, w 1992, Maciej Nowak i redakcja „Gońca Teatralnego” (dwa wydania); kontynuuje, wykorzystując m.in. materiały kalendarzowe „Gońca”, internetowy polski wortal teatralny „Teatr w Polsce”.

Bibliografia

• Estreicher, Karol: Teatra w Polsce, t. 3. Kraków 1953;
• Frankowska, Bożena: Encyklopedia teatru polskiego, Warszawa 2003;
• Maresz, Barbara: Teatralne roczniki, kalendarze i wydawnictwa pamiątkowe, referat wygłoszony na sesji „Czytanie źródeł” zorganizowanej przez Katedrę Teatru i Dramatu Wydziału Polonistyki Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 24-27.04.2006.