Hasła

Zwyczajowe określenie stałej, regularnej pensji zatrudnionego w teatrze aktora (por. angaż), której wysokość ustala dyrektor teatru. Gaża wchodzi w skład dochodów aktora, których częścią są również normy – indywidualne honoraria od każdego występu; ich wysokość jest ustalana zależnie od kategorii roli na cały czas eksploatacji spektaklu.

Pierwsze polskie informacje o gaży, którą „podług kontraktu odbiera się co miesiąc” [Dykcyonarzyk teatralny, 1808: 20], dotyczyły Teatru Narodowego w Warszawie (1766). Na ogół gaża w teatrach wypłacano z różną częstotliwością – w cyklu kilkudniowym, dwutygodniowym, rzadziej miesięcznym. Wysokość gaży ustalano indywidualnie, w zależności od pozycji zawodowej. Uzupełnieniem gaży było tzw. występowe (feu) oraz benefis. Do początku XX w. aktorki średnio zarabiały więcej niż aktorzy, co wiązało się z obowiązkiem zapewniania sobie kostiumów we własnym zakresie i wysokimi kosztami ich zakupu i szycia. W niewielkich teatrach prywatnych, np. objazdowych i ogródkowych, aktorzy grali zwykle na zasadzie działówki (ustalony między członków zespołu podział dochodu z biletów) lub dostawali od antreprenera nieregularnie wypłacane należności. Wysokość aktorskich gaż systemowo uregulował w polskich teatrach dopiero Związek Artystów Scen Polskich po roku 1918. Po wprowadzeniu powszechnych regulacji termin gaża stopniowo wyszedł z użytku.

Bibliografia

• Cegieła, Anna: Polski słownik terminologii teatralnej, Wrocław 1992;
• [Dmuszewski, Ludwik Adam; Żółkowski, Alojzy]: Dykcyonarzyk teatralny z dodatkiem pieśni z najnowszych oper dawanych na teatrze narodowym warszawskim, Poznań 1808;
• Estreicher, Karol; Flach, Józef: Sprawozdania Krakowskiej Komisji Teatralnej 1893-1911, Warszawa 1992;
• Raszewski, Zbigniew: Bilet do teatru, Warszawa 1998.