Hasła

Uroczyste przedstawienie, z którego dochód całkowity lub częściowy przeznaczano dla aktora lub innego członka zespołu teatralnego jako dodatkowe wynagrodzenie z okazji np. jubileuszu, występów gościnnych, zakończenia cyklu przedstawień lub sezonu, pożegnania ze sceną; czasami benefis bywał zastrzeżony w kontrakcie.

Ważnym elementem benefisu była dystrybucja biletów, którą zazwyczaj zajmował się sam benefisant, sprzedający je czasami we własnym domu lub osobiście odwiedzając ważniejszych mieszkańców miasta. Ceny biletów na przedstawienia benefisowe często były podwyższane. Benefis miał uroczysty charakter, był wyrazem uznania ze strony publiczności. Benefisant występował w roli specjalnie wybranej i przygotowanej z tej okazji. Stałymi elementami benefisów były owacje, częste wywoływania, wręczanie cennych podarunków oraz kwiatów i wieńców.

Benefis aktorów był szczególnie popularny w drugiej połowie XIX w., kiedy wiązał się ze zjawiskiem gwiazdorstwa. W niektórych uboższych teatrach (np. w Krakowie) serie corocznie organizowanych benefisów były stałym sposobem na wynagrodzenie zasłużonych aktorów. Zdarzało się także, że w teatrach wędrownych antreprener organizował benefis na dochód zespołu, żeby zdobyć dodatkowe fundusze na pokrycie zaległych opłat.

Współcześnie benefisy są wyjątkowymi przedstawieniami, stanowiącymi akt uznania dla zasłużonych i popularnych aktorów.

Bibliografia

• Ustawy Teatru Narodowego, Warszawa 1823;
• Urządzenia dla artystów teatru krakowskiego, Kraków 1843;
• Cegieła, Anna: Polski słownik terminologii i gwary teatralnej, t. 1, Wrocław 1992;
• Dmuszewski, Ludwik, Żółkowski, Alojzy: Dykcjonarzyk teatralny, Poznań 1808;
• Wanicka, Agnieszka: Dramat i komedia Teatrów Warszawskich 1868-1880, Kraków 2011.