Autor: Agnieszka Marszałek
garderoba
(fr. garderobe, niem. Garderobe)
1. Pomieszczenie nazywane też w XVIII w. gotowalnią, w którym aktorzy zakładają kostiumy, charakteryzują się, czeszą, często z pomocą garderobianych, najogólniej: przygotowują się do spektaklu i odpoczywają podczas antraktów.
W teatrach stacjonarnych począwszy od XIX w. wydzielano na ten cel specjalny pokój, w którym aktor miał przygotowany kostium, lustro (toaletkę) i swoje krzesło oraz wydzielone w szafie miejsce na ubranie; w teatrach objazdowych i w czasie występów gościnnych jako garderoby służą czasami miejsca przypadkowe. W XIX w. garderoby gwiazd – artystów o najwyższym prestiżu w danym teatrze – były jednoosobowe (np. garderoba Ludwika Solskiego w Teatrze Miejskim w Krakowie) lub przeznaczone dla dwóch aktorów lub aktorek; do dyspozycji pozostałych członków zespołu były garderoby wieloosobowe, z podziałem na garderobę męską i damską.
2. Kostiumy teatralne aktorów. W polskich teatrach XIX w. garderoba była własnością przedsiębiorcy teatralnego (antreprenera) lub dyrektora, niekiedy także właściciela przywileju teatralnego, który miał wówczas prawo pobierania od aktorów opłat za używanie kostiumów w przedstawieniach. W XIX w. garderoba (w szczególności kostiumy historyczne i tzw. stylowe) należała do władz miejskich lub – jak w Warszawie po 1810 – do rządu (były to ruchomości traktowane podobnie jak dekoracje czy biblioteka). Czasem aktor angażujący się w teatrze wędrownym lub na niektórych scenach stałych musiał mieć własną garderobę (zwłaszcza w repertuarze współczesnym) albo w myśl kontraktu, sprawić ją sobie na własny koszt.
Bibliografia
- Cegieła, Anna: Polski słownik terminologii i gwary teatralnej, Wrocław 1992;
- [Dmuszewski, Ludwik Adam i Żółkowski, Alojzy Fortunat]: Dykcjonarzyk teatralny. Z dodatkiem pieśni z najnowszych oper dawanych na Teatrze Narodowym warszawskim, Poznań 1808;
- Glossary of the Theatre in English, French, Italian and German, compiled and arranged by Karin R. M. Band-Kuzmany, Amsterdam – London – New York 1969;
- Frankowska, Bożena: Encyklopedia teatru polskiego, Warszawa 2003;
- Nazar Andrzej, Garderoba Ludwika Solskiego, „Spotkania z Zabytkami” 2012, nr 9/10.
