Autor: Ireneusz Guszpit
zgromadzenie
specyficzny sposób spotykania się z ludźmi, rodzaj wydarzenia kulturowo-społecznego stanowiący ważny element działalności Ośrodka Praktyk Teatralnych „Gardzienice”. „Zgromadzenie to zwołanie pewnej ilości ludzi do wybranego miejsca po to, aby w tym miejscu ujawnić, wydać z siebie prawdę kulturowego i ludzkiego istnienia danej społeczności” [Staniewski 1986: 134].
Zgromadzenie uznawane jest przez Włodzimierza Staniewskiego za prototeatr, jego zdaniem gest wobec człowieka, konstytuujący każdą tradycję kulturową, poprzedza gest religijny wobec transcendencji. Praktyki tej nie zapowiadały żadne koncepcje teoretyczne, powołały ją i ukształtowały spotkania uczestników (aktorów i widzów); stąd otwartość struktury mieszczącej w sobie czysto ludzkie gesty, jak i przygotowane bądź improwizowane fakty artystyczne, przede wszystkim pieśni, inicjujące rytm oraz wszelkie działanie. Zgromadzenie stanowiło swoiste źródło naturalnej dramaturgii i teatralnych prefiguracji, z którego czerpano przy tworzeniu spektakli oraz ich naturalizowaniu (Spektakl wieczorny, Gusła, Żywot protopopa Awwakuma); wyróżniał je silny związek z życiem, były miejscem rozwijania przeżyć i organicznej prawdy, odsłaniały sprzeczności człowieczej natury, wzmacniały poczucie wspólnoty i powoływały szczególny rodzaj – według określenia Staniewskiego – „efektu bliskości”. Rodzajem reżysera jest Zgromadziciel, „ten, co wiedzie nieprzerwany dialog, tworzy nieustający proces” [Staniewski 1986: 135]. Zgromadzenie stanowiło część składową Wyprawy do społeczności kultury tradycyjnej, przede wszystkim w latach 1977 – 1984, kiedy realizowano tzw. „Program Wiejski”.
Zgromadzenia organizowane dla zróżnicowanej kulturowo publiczności miejskiej, także towarzyszące wyjazdom zagranicznym, wymagały stosowania specjalnych technik animacyjnych.
Bibliografia
- Kornaś, Tadeusz: Włodzimierz Staniewski i Ośrodek Praktyk Teatralnych Gardzienice, Kraków 2004;
- Rozmowa z Włodzimierzem Staniewskim, rozmawiała Izabella Bodnar, „Pismo Literacko-Artystyczne” 1986, nr 3;
- Taranienko, Zbigniew: Gardzienice. Praktyki teatralne Włodzimierza Staniewskiego, Lublin 1997.
Mówiona encyklopedia teatru polskiego
