Hasła

Autor projektu scenicznego stroju aktora, tancerza, śpiewaka lub koncepcji wizerunku postaci, obejmującej zarówno kostium, jak i charakteryzację, maskę, fryzurę i rekwizyt, współtwórca inscenizacji teatralnej.

Projektant kostiumu (zwany także kostiumografem) bierze udział w artystycznym opracowaniu przedstawienia, projektuje sceniczne stroje w oparciu o analizę tekstu dramatycznego, ustalając z reżyserem i scenografem założenia stylu, formy oraz materii, nierzadko biorąc także pod uwagę psycho-fizyczne warunki wykonawcy. Projektant kostiumów teatralnych nie powinien tworzyć ubrań, lecz kształtować koncepcję człowieka pokazanego na scenie.

Projektant kostiumu – oprócz predyspozycji artystycznych – powinien posiadać szerokie kompetencje z zakresu historii ubioru (kostiumologii), historii kultury i teatru, psychologii oraz socjologii, a także znać zasady kroju ubiorów, właściwości materiałów etc. Projekt kostiumu w postaci szkicu zazwyczaj zawiera informacje dotyczące koloru, materii, kroju, zdobień, które są wskazówkami dla pracowni (np. krawieckiej, szewskiej, malarskiej) wykonujących kostiumy.

Projektant kostiumu jako odrębna profesja pojawił się w teatrze w drugiej połowie XX w. Wcześniej aktorów występujących na scenie ubierali malarze, krawcy i bogaci protektorzy, kierując się przede wszystkim atrakcyjnością ich wyglądu. W drugiej połowie XIX w. wzrosła świadomość aktorów dotycząca roli kostiumu w indywidualizowaniu postaci. Wielu samodzielnie komponowało stroje sceniczne, niektórzy zamawiali szablonowe kreacje z Berlina, Paryża czy Wiednia. Sporo uwagi projektowaniu i szyciu kostiumów poświęcała Helena Modrzejewska.

W XX w. kostiumowanie aktorów przejęli scenografowie, czyniąc z kostiumu jeden z konstytutywnych elementów plastyki sceny. W drugiej połowie XX w. część scenografów wyspecjalizowała się w projektowaniu kostiumów, współtworząc scenografię z autorami koncepcji przestrzeni i dekoracji. Prym w tej dziedzinie zdecydowanie wiodły scenografki: Zofia Wierchowicz (projektująca kostiumy wyłącznie do własnych scenografii), Lidia Minticz, Barbara Ptak, Zofia de Ines, Barbara Hanicka, Dorota Kołodyńska, Elżbieta Terlikowska, Katarzyna Borkowska (również przede wszystkim do własnych scenografii).

W ostatnim czasie komponowanie kostiumów, zwłaszcza w teatrach muzycznych, powierza się także projektantom mody bądź stylistom, por. np. kostiumy Arkadiusa do Don Giovanniego w Teatrze Wielkim – Operze Narodowej (2002).

Bibliografia

• Bucher, François: Histoire du costume, Paris, 1965;
• Historia teatru, red. John Russell Brown, przeł. Hanna Baltyn-Karpińska, Warszawa 2007;
• Laver, James: Costume in the Theatre, London 1964;
• Strzelecki, Zenobiusz: Współczesna scenografia polska, cz. 1 i 2, Warszawa 1983;
• Tilke, Max: Kostümschnitte und Gewandformen, Tübingen 1945.