Autor: Ireneusz Guszpit
wyprawa
Fundament praktyki teatralnej Ośrodka Praktyk Teatralnych „Gardzienice” od momentu jego powstania w 1977.
Wyprawy organizowano raz w miesiącu, wędrując do wsi oddalonych od centrów cywilizacyjnych, najczęściej położonych wzdłuż wschodniej granicy Polski. Z reguły trwały 3–4 dni. Oprócz członków zespołu mogły w nich brać udział tzw. „osoby towarzyszące”, uczestniczące w pracach artystycznych i pozaartystycznych, zobowiązane do przestrzegania przyjętych reguł. Wyprawy miały swój ramowy, modyfikowany w zależności od warunków, scenariusz, którego stałym punktem było Zgromadzenie i spektakl (Spektakl Wieczorny, Gusła). Dzięki niepowtarzalnej dramaturgii mogły stanowić dzieła sztuki. Wyprawy poprzedzał rekonesans: zaznajomienie się z topografią, warunkami organizacyjnymi oraz praktykowanymi przez mieszkańców danych terenów formami kultury tradycyjnej. Na miejsce przybywano pieszo, z plecakami i ręcznie ciągniętym, specjalnie skonstruowanym wózkiem w kształcie łodzi. Po zakwaterowaniu, podzieleni na grupki członkowie zespołu rozchodzili się po wsi, zapraszając mieszkańców na Zgromadzenie.
Wyprawy były rodzajem wymiany naturalnej, w której działania artystyczne wymieniano na zapisywane i nagrywane pieśni, opowieści, relikty wierzeń i obrzędów. Zapoznawano się z archaiczną gestyką i technikami wokalnymi, zapomnianymi instrumentami i – przede wszystkim – życiem według tradycyjnych, lokalnych reguł.
Wyprawy łączyły poszukiwanie „nowego środowiska naturalnego teatru” z gromadzeniem materiału etnograficznego i teatralnego, a przez to kształtowaniem szczególnej techniki aktorskiej. Najważniejsze w. zrealizowano w ramach tzw. „Programu Wiejskiego” w latach 1977 – 1984; było ich 45. Kolejne, także zagraniczne, odbiegały swym charakterem od wcześniejszego modelu; bywały rekonesansem, wielodniową ekspedycją bądź sesją roboczą dla stażystów i studentów.
Bibliografia
- Dudzik, Wojciech: Gardzienice – bilans dziesięciu lat, „Dialog” 1987, nr 9;
- Kornaś, Tadeusz: Włodzimierz Staniewski i Ośrodek Praktyk Teatralnych Gardzienice, Kraków 2004;
- Pawluczuk, Włodzimierz: Wyprawa. Opisanie poczynań „Gardzienic”, „Dialog” 1980, nr 6;
- Staniewski, Włodzimierz: Po nowe środowisko naturalne teatru, [w:] Parateatr II, Wrocław 1982;
- Taranienko, Zbigniew: Gardzienice. Praktyki teatralne Włodzimierza Staniewskiego, Lublin 1997.
