Hasła

Typ teatru adresowanego do widzów w wieku od 12 do 19 lat. Termin nieostry, zazwyczaj rozmywany w połączonym określeniu: „teatr dla dzieci i młodzieży”. Granice między teatrem dla dzieci i t. d. m. oraz t. d. m. a teatrem dla dorosłych są trudno uchwytne.

W latach 1918-1939 widowiska dla dzieci adresowano zarazem do młodzieży (np. teatr „Jaskółka” Haliny Starskiej w Warszawie, 1929-1933). Przedstawienia dla młodzieży organizował Juliusz Osterwa. W 1937 ZASP zlecił Starskiej organizację „Naszego teatru” dla młodzieży i wojska. Po II wojnie światowej próbowano zaszczepić w Polsce radziecki model „teatru młodego widza”, co dało kilka cennych inicjatyw, jak np. Teatr Młodego Widza w Krakowie (kierowany przez Marię Billiżankę), sceny w Poznaniu, Wrocławiu, czy „Scena Młodego Widza” Teatru Telewizji Polskiej. Teatr tego typu miał charakter aktorski (w odróżnieniu od teatru lalek dla dzieci), nawiązywał do klasyki dramatu (często zgodnej z kanonem lektur szkolnych) i podlegał ówczesnym normom pedagogiki.

Z początkiem lat 60. XX w. widza młodzieżowego, wraz z widzem dziecięcym, włączono w obszar działań licznie powstających w Polsce teatrów lalek. Zwiększono dotacje na funkcjonowanie i rozwój teatrów lalek, zobowiązując je zarazem do uwzględniania w repertuarze potrzeb nastolatków. W efekcie w teatrach lalek rozpoczął się proces wyodrębniania scen dla niedziecięcego widza: Scena Mała Wrocławskiego Teatru Lalek (1967/1968), Scena Młodych poznańskiego Teatru Lalki i Aktora Marcinek (1972/1973), Scena dla Dorosłych Białostockiego Teatru Lalek (1972). Obecnie niemal każdy teatr lalek w Polsce ma w repertuarze przedstawienia dla młodzieży i dorosłych.

Nielalkowy teatr dla młodzieży dominuje w ruchu amatorskim, zwłaszcza szkolnym, gdzie młodzież stanowi zarówno widownię, jak i zespół aktorski (pod opieką pedagoga lub instruktora). Organizowane są liczne konfrontacje młodzieżowych zespołów teatralnych (np. MOST – Ogólnopolski Festiwal Teatralny „Młodzieżowe Otwarte Starcia Teatralne” w Gdańsku, SPOT – Spotkania Teatrów Młodych oraz wiele innych).

Wyraźne adresowanie przedstawienia do młodzieży ma zazwyczaj trzy cele: 1) wskazanie rodzicom i nauczycielom pedagogicznej poprawności spektaklu; 2) zachęcenie nastolatków do obejrzenia dzieła dotyczącego ich problemów; 3) uzupełnienie szkolnego programu nauczania o teatralny kanon klasyki dramatu.

Młodzież w wieku licealnym (17-19 lat) traktowana zazwyczaj bywa przez teatry na równi z widzami dorosłymi. W istocie podkreślanie „młodzieżowości” przedstawienia częściej zniechęca niż zachęca nastolatków do przyjścia do teatru.

Teatralne zajęcia z udziałem młodzieży i dla młodzieży stanowią częsty punkt programu działalności placówek kulturalnych, domów kultury, animatorów kultury, organizacji promujących i upowszechniających kulturę, ośrodków oświaty niepublicznej (np. Centrum Inicjatyw Artystycznych we Wrocławiu, Akademia Sztuki i Kultury w Warszawie itp.). Liczne warsztaty teatralne dla młodzieży organizowane są coraz częściej w niemal wszystkich większych miastach Polski (por. edukacja teatralna).

Bibliografia

• Jakubowski, Henryk Tymon: Amatorski ruch teatralny: zarys historii do roku 1939, Warszawa 1975;
• Jakubowski, Henryk Tymon: Amatorski ruch teatralny: zarys historii 1939-1975, Warszawa 1987;
• Waszkiel, Halina: Dramaturgia polskiego teatru lalek, Warszawa 2013;
• Waszkiel, Marek: Dzieje teatru lalek w Polsce 1944-2000, Warszawa 2012.