Autor: Dobrochna Ratajczakowa
parada
(fr. parade)
Gatunek dramatyczno-teatralny powstały w XVII w. we Francji. Początkowo był to niewielki fragment produkcji danej trupy, grany na balkonie teatru jarmarcznego, w zewnętrznej loży na pięterku i oglądany przez stojącą przed teatrem publiczność. Miał zachęcać widza do skorzystania z oferty teatru, jednocześnie stanowiąc reklamę zespołu. Zwano go także bagatelle de la porte (drobiazg na wejście).
Jako swoisty przodek spotu reklamowego lub „trailera” parada mogła zawierać popisy akrobatyczne, tańce na linie, sztuczki komiczne, rubaszne dialogi, scenki parodystyczne i pantomimiczne – wszystko, co mogło stanowić atrakcję dla widowni. Jako taka była przez opinię „znawców” uważana za synonim złego gustu.
W XVIII w. otrzymała szlif literacki. Uprawiali ją Alain Lesage, Charles Collé, Thomas-Simon Gueullette czy Pierre Augustin Beaumarchais. Stopniowo parada przeszła z jarmarku i bulwaru na sceny licznych théâtres de société, które robiły karierę w ówczesnym Paryżu. Mimo literackiej postaci parada zachowała charakter gatunku opozycyjnego wobec norm klasycyzmu. W wieku XIX formę parady zachowały niektóre paryskie teatry bulwarowe. W nowoczesnym teatrze inscenizatora stała się wzorcem sceny jarmarcznej i ludowej, była wykorzystywana przez autorów i inscenizatorów takich, jak Aleksander Błok, Wsiewołod Meyerhold czy Dario Fo. Zachowała się także w cyrku jako prezentacja możliwości zespołu.
W naszej literaturze dramatycznej posiadamy jeden, za to mistrzowski, przykład parady: napisane po francusku Parady Jana Nepomucena Potockiego, stanowiące scenariusz spektaklu pokrewnego komedii dell’arte, a przeznaczonego dla arystokratycznego théâtre de société w Łańcucie. Złożone z sześciu komicznych miniatur Parady Potockiego wystawiono tam w 1792, a jedyną rolę kobiecą, kokietki Zerzabelli, zagrała bratowa autora, Anna, której Potocki zadedykował utwór. Przetłumaczono go na polski dopiero w 1958.
Por. także pochód / korowód.
Bibliografia
- Pavis, Patrice: Słownik terminów teatralnych, przeł., oprac. i uzup. Sławomir Świontek, Wrocław 1998;
- Potocki Jan: Parady, przeł. Józef Modrzejewski, wstęp Leszek Kukulski, Warszawa 1966;
- Ryba, Janusz: Jan hr. Potocki: „intertekstualny” i światowy, [w:] W kręgu oświeceniowej parodii, oprac. tenże, Katowice 2004.
