Autor: Ewa Guderian-Czaplińska
młodsi zdolniejsi
Określenie krytyczne ukute w nawiązaniu do pojęcia Jerzego Koeniga (1969) „młodzi zdolni” przez Piotra Gruszczyńskiego w 1998 na nazwanie grupy reżyserów, którzy artystyczną działalność rozpoczęli na dobre po 1989 (choć „formowali się w latach osiemdziesiątych”). Do grupy tej krytyk zaliczył: Annę Augustynowicz, Zbigniewa Brzozę, Piotra Cieplaka, Grzegorza Jarzynę i Krzysztofa Warlikowskiego.
Nie tworzyli oni wspólnoty pokoleniowej, programowej ani politycznej, byli natomiast – jako indywidualności zabierające głos w tym samym czasie – nadzieją na odnowienie głównego nurtu polskiego teatru (część z nich objęła wówczas dyrekcję teatrów: Brzoza – Teatru Studio w Warszawie, Cieplak, a od 1998 Jarzyna – Teatru Rozmaitości w Warszawie, Augustynowicz – Teatru Współczesnego w Szczecinie).
Wśród cech łączących młodszych zdolniejszych krytyk wymieniał: wprowadzenie do teatru nowego języka opartego na doświadczeniach teatrów zachodnich (oraz wprowadzenie na polskie sceny zachodniej dramaturgii), czerpanie inspiracji estetycznych z kultury masowej, poczucie wolności od narodowych zobowiązań, zwrot w stronę młodej publiczności i dążenie do komunikacji z nią za pomocą nowych środków (m.in. rehabilitacji „teatralności” rozumianej jako odrzucenie iluzji), lewicowość (choć wówczas „wyrastającą nie z buntu, lecz chęci poznania”, ponieważ wobec kapitalistycznego mitu sukcesu „zadaniem teatru […] jest utrzymanie napięcia intelektualnego i podsycanie metafizycznego lęku”), wrażliwość i wyczulenie na „nową codzienność”, zapewnienie polskiemu teatrowi świeżej energii.
W późniejszej książce Ojcobójcy Gruszczyński wskazał Krystiana Lupę jako „ojca założyciela” tej formacji. Diagnoza Gruszczyńskiego wywołała dyskusje krytyków poświęcone pokoleniu m.z., a także sprowokowała późniejsze tendencje do efektownego etykietowania kolejnych pokoleń reżyserskich („jeszcze młodsi, jeszcze zdolniejsi”, „pokolenie porno”, „pokolenie baz@rtu”, „nowi niezadowoleni”).
Bibliografia
- Gruszczyński, Piotr: Młodsi zdolniejsi, „Dialog” 1998, nr 3 [przedruk w: tegoż, Ojcobójcy. Młodsi zdolniejsi w teatrze polskim, Warszawa 2003].
- Dyskusje: zob. m.in.: „Tygodnik Powszechny” 2003, nr 10; 2003, nr 9 [tu: Małgorzaty Dziewulskiej, Rzeczywistość się buntuje].
