Autorzy

Pseudonimy: elef; (elef); F.L.; Flasz; L.F.; L.Fl.

Eseista, krytyk, publicysta, tłumacz. Współtwórca Teatru Laboratorium i wieloletni partner twórczego dialogu z Jerzym Grotowskim 

Urodzony 4 czerwca 1930 w Krakowie, zmarł 24 października 2020 w Paryżu.

Syn Feliksa Flaszena, urzędnika, i Józefy z Fischerów. Do 1939 mieszkał w Dziedzicach (obecnie Czechowice-Dziedzice). Po wybuchu II wojny światowej wyjechał z rodzicami do Lwowa, skąd  w 1940 został wywieziony w głąb ZSRR – przebywał najpierw w Maryjskiej Autonomicznej Socjalistycznej Republice Radzieckiej (nad środkową Wołgą; obecnie autonomiczna Republika Mari El), a od 1941 w Andiżanie (Uzbekistan), gdzie w 1944 był przewodniczącym koła Związku Młodych Patriotów. W 1946 powrócił do kraju. Zamieszkał w Krakowie i podjął naukę w gimnazjum humanistycznym. Po maturze w 1948 studiował filologię polską na Uniwersytecie Jagiellońskim; w 1952 uzyskał tytuł magistra. Należał do słynnej czwórki wychowanków prof. Kazimierza Wyki – obok Jana Błońskiego, Andrzeja Kijowskiego i Konstantego Puzyny, najwybitniejszych przedstawicieli tzw. krakowskiej szkoły krytyki). W czasie studiów był działaczem Związku Akademickiego Młodzieży Polskiej, w 1953–1957 należał do Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej (jako członek kandydat).

Debiutował w 1948 recenzją Sezonu w Alpach Mieczysława Jastruna, wydrukowaną w „Przekroju” (nr 179); z pismem tym współpracował następnie do 1960 jako krytyk. W 1950–1956 należał do zespołu „Życia Literackiego”, ogłaszał tu też liczne eseje, artykuły i recenzje (do 1964, m.in. cykl „Z notatnika szalonego recenzenta”).

Od 1951 był członkiem Związku Literatów Polskich (do rozwiązania ZLP w 1983). W 1954–55 pełnił funkcję kierownika literackiego Teatru im. Juliusza Słowackiego w Krakowie. W 1957 zawarł związek małżeński z Kazimierą Poniecką; po rozwodzie ożenił się w 1963 z Ireną Kozaczka. W 1957–58 współpracował stale z tygodnikiem „Przegląd Kulturalny”, ogłaszając recenzje literackie i teatralne oraz eseje, a  w 1958–1961 był krytykiem teatralnym „Echa Krakowa”. Za działalność krytyczną otrzymał w 1958 nagrodę „Życia Literackiego”. Debiutancka książka Flaszena, Głowa i mur – zawierająca recenzje i artykuły z lat 1951–1957, m.in. głośny pamflet na literaturę socrealistyczną Nowy Zoil, czyli o schematyzmie (1951) – nie wszedł do obiegu czytelniczego (po wydrukowaniu książka została oddana na przemiał), niektóre z umieszczonych tam tekstów znalazły się w kolejnym zbiorze, wydanym pod tytułem Cyrograf (w wyd. 2 i 3).

W 1959 był współzałożycielem, a  w następnych latach kierownikiem literackim Teatru 13 Rzędów  w Opolu (w 1962 teatr zmienił nazwę na Teatr Laboratorium 13 Rzędów). Wraz z zespołem teatru przeniósł się w 1965 do Wrocławia i kontynuował współpracę z Jerzym Grotowskim w Instytucie Badania Metody Aktorskiej Teatru Laboratorium. Współtworzył doktrynę teatralną Laboratorium; jako pierwszy użył terminu „teatr ubogi” (w komentarzu do Akropolis). W drugiej połowie lat sześćdziesiątych prowadził seminaria teoretyczne dla zagranicznych stażystów teatru. W latach siedemdziesiątych został „aktorem-animatorem” – prowadził „Dialogi w grupie”, staż „Medytacje na głos”, uczestniczył w projekcie „Drzewo Ludzi”. Podróżował z teatrem do krajów zachodniej Europy, Stanów Zjednoczonych, Ameryki Południowej i Australii. W latach 1980–1984 był dyrektorem Laboratorium. Po samorozwiązaniu zespołu zamieszkał w Paryżu. 

Kontynuując twórczość literacką, współpracował od 1965 z czasopismem „Odra” (tu m.in. cykl felietonów „Popołudnia pieniacza”, 1965-1970). W 1973 prowadził wykłady w Dramatisches Zentrum w Wiedniu. W 1976 został członkiem Polskiego PEN Clubu. Był także aktywny jako tłumacz. W 1974 został uhonorowany odznaką „Budowniczy Wrocławia”, w 1980 otrzymał nagrodę miasta Wrocławia. Odznaczony Złotym Krzyżem Zasługi (1971) i Krzyżem Komandorskim Orderu Zasługi Rzeczypospolitej Polskiej (2000) oraz Złotym Medalem „Zasłużony Kulturze Gloria Artis” (2009).

Bibliografia

• Głowa i mur, Kraków 1958;
  [Eseje i recenzje drukowane w „Życiu Literackim” (w latach 1951–1956) i w „Przeglądzie Kulturalnym” (1957)];
• Cyrograf, Kraków 1971, (wyd. 2  w 1974, wyd. 3 poszerzone – 1996);
  [Szkice literackiej i teatralne, m.in. Filolog w teatrze i inni na temat Kordiana w Teatrze Laboratorium];
• Teatr skazany na magię, przedmowa, wybór  i opracowanie Henryk Chłystowski, Kraków–Wrocław 1983;
  [Cz. I. Teatr niedosytu – recenzje, felietony i eseje na temat działalności teatrów krakowskich w latach 1957–1961; cz. II. Teatr ubogi – artykuły nt. teorii i praktyki Teatru Laboratorium w latach 1960–1967] [wersja cyfrowa];
• Teatr – sztuka antraktu. Marzyciele, Wrocław 2003;
  [edycja okolicznościowa, z okazji spotkania otwartego z autorem w Ośrodku Badań Twórczości Jerzego Grotowskiego i Poszukiwań Teatralno-Kulturowych we Wrocławiu (18 grudnia 2003)];
• Grotowski & Company. Źródła  i wariacje, wstęp Eugenio Barba, Wrocław 2014;
  [książka wydana pierwotnie w jęz. ang. (2010); później wydania: włoskie (2013), francuskie (2014), portugalskie (2015) i hiszpańskie (2016)];

Filmografia

• Cyrograf nie podpisany… Ludwik Flaszen i jego wędrówki, scenariusz i realizacja Elżbieta Sitek, produkcja TVP S.A. Oddział we Wrocławiu, 1997;
• Grotowski ← Flaszen, scenariusz i reżyseria Małgorzata Dziewulska, produkcja Narodowy Instytut Audiowizualny 2010; [dostępny online];

opr. Janusz Legoń (2020)

Ludwik Flaszen – Grotowski&Company

Spotkanie z Ludwikiem Flaszenem, które odbyło się 19 października 2014 w Instytucie Teatralnym im. Zbigniewa Raszewskiego (2014) z okazji wydania książki Grotowski&Company. Źródła i wariacje. 
Spotkanie prowadził Dariusz Kosiński.