Autorzy

HŁASKO Marek
(ur. 14 stycznia 1934, Warszawa - zm. 14 czerwca 1969, RFN)
Prozaik i dziennikarz, autor opowiadań, powieści, felietonów; okrzyknięty "bardem Października", "głosem pokolenia", "reprezentantem pokolenia młodszych braci Kolumbów", "komunistycznym Jamesem Deanem". Syn Macieja i Marii z d. Rosiak. Ojciec Marka Hłaski był prawnikiem, pracował w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych. Rozwiódł się z żoną, gdy syn miał trzy lata, a dwa lata później zmarł. Dzieciństwo, przypadające w znacznej części na okres okupacji, Hłasko spędził z matką w Warszawie. Po upadku powstania warszawskiego tułali się po Polsce: mieszkali w Częstochowie, Chorzowie i Białymstoku. W 1946 roku Marek Hłasko zamieszkali we Wrocławiu. Hłasko był niezdyscyplinowanym uczeniem, stwarzał kłopoty wychowawcze, dwukrotnie zmieniał szkołę. W lipcu 1949 roku matka ponownie wyszła za mąż; dwa miesiące później Marek Hłasko podjął naukę w Liceum Techniczno - Teatralnym w Warszawie, lecz po kilku tygodniach przerwał ją i wrócił do Wrocławia.
W 1950 roku Hłasko podjął pracę w Stoczni Rzecznej; jednocześnie uczęszczał na kurs samochodowy. Po ukończeniu kursu zaczął pracować jako pomocnik kierowcy w Państwowej Centrali Drzewnej PAGED; w końcu 1950 roku razem z matką i ojczymem przeniósł się do Warszawy. W latach 1951-53 pracował jako kierowca kolejno w Zjednoczeniu Budownictwa Miejskiego, Zarządzie Gospodarki i Eksploatacji Sprzętu i Transportu "Metrobudowa" oraz jako kierowca i referent zaopatrzenia w Przedsiębiorstwie Transportowym MHD. Doświadczenia z tego okresu wykorzystał w "Robotnikach", "Bazie Sokołowskiej" i w "Następnym do raju".
W tym samym czasie Hłasko został korespondentem "Trybuny Ludu"; w 1953 roku, dzięki pomocy Igora Newerlego, otrzymał trzymiesięczne stypendium Związku Literatów Polskich, które pozwoliło mu na przerwanie pracy zarobkowej. W następnym roku Hłasko rozpoczął współpracę z "Po prostu"; został stałym felietonistą, a następnie redaktorem działu prozy (współpraca trwała do 1957 roku). W 1954 roku w "Sztandarze Młodych" ukazało się w odcinkach socrealistyczne opowiadanie "Baza Sokołowska". Za prawdziwy debiut pisarza uważa się albo publikację tego opowiadania w "Almanachu Literackim" (1954) albo ukazanie się kilku opowiadań Hłaski na łamach różnych gazet w 1955 roku. Jedno z nich - "Robotnicy" - zostało nagrodzone na konkursie literackim V Światowego Festiwalu Młodzieży i Studentów. W następnym roku został opublikowany tomik opowiadań "Pierwszy krok w chmurach", w którym dominującemu w literaturze socrealistycznej modelowi bohatera, kształtowanego przez kolektyw, Hłasko przeciwstawił indywidualnego protagonistę i jego osobiste przeżycia.
"Pierwszy krok w chmurach" został niemal jednogłośnie przyjęty z entuzjazmem przez krytyków; chwalono autentyzm, ostrość obserwacji, drapieżność w portretowaniu bohaterów, a także nowatorski język, z jednej strony wykorzystujący elementy gwary warszawskiej, żargonu przestępczego i zawodowego, z drugiej pełen aluzji literackich. W 1957 roku ukazały się dwa kolejne wydania tego tomiku. Opublikowane w latach 1956-57 utwory Hłaski: opowiadania "Pętla", "Amor nie przyszedł dziś wieczorem", "Głód", "Zbieg", "Wilk", "Namiętności", "Planktony doktora X", a zwłaszcza "Ósmy dzień tygodnia", mikropowieść "Głupcy wierzą w poranek" (wydanie książkowe pod tytułem "Następny do raju") i fragmenty kolejnej mikropowieści "Cmentarze", nie zostały przyjęte równie przychylnie. Krytycy zarzucali pisarzowi jednostronny punkt widzenia, pesymizm, brutalność, cynizm oraz powielanie tych samych chwytów artystycznych. Mimo to, w roku 1957 na podstawie tekstów Hłaski powstały trzy filmy: "Ósmy dzień tygodnia" (reż. Aleksander Ford), "Baza ludzi umarłych" (na podstawie "Następnego do raju", reż. Czesław Petelski) oraz "Pętla" (reż. Wojciech Has).
W styczniu 1958 roku Hłasko otrzymał nagrodę literacką Polskiego Towarzystwa Wydawców. Miesiąc później wyjechał do Paryża na przyznane mu wcześniej przez Ministerstwo Kultury i Sztuki miesięczne stypendium; związał się ze środowiskiem Instytutu Literackiego i wydawanej przez Jerzego Giedroycia "Kultury". Udzielił kilku wywiadów, w których krytycznie wyrażał się o realiach PRLu i sytuacji literatury w państwie totalitarnym. W marcu Instytut wydał "Cmentarze" i "Następnego do raju"; pierwsza z tych mikropowieści otrzymała Nagrodę Literacką "Kultury". Pisarz, podróżując po Europie, bezskutecznie starał się o przedłużenie paszportu; 9 października Hłasko poprosił o azyl polityczny w Berlinie Zachodnim. Reakcją na ten fakt było natychmiastowe ukazanie się w prasie polskiej artykułów potępiających Hłaskę nie tylko jako dezertera i wroga Polski Ludowej, ale także miernego, koniunkturalnego pisarza. W Polsce jego utwory trafiły na indeks, tymczasem w różnych krajach europejskich i w Izraelu ukazały się pierwsze przekłady jego opowiadań. Rok później Marek Hłasko otrzymał nagrodę emigracyjnych "Wiadomości" londyńskich.
Na początku 1959 roku pisarz wyjechał do Izraela; nawiązał współpracę z czasopismem "Maariw"; utrzymywał się z ciężkiej pracy fizycznej. W Izraelu Hłasko poznał i pokochał Esther Steinbach, tu również spotkał ponownie aktorkę Sonię Ziemann, filmową Agnieszkę z "Ósmego dnia tygodnia"; w 1961 roku Hłasko i Ziemann wzięli ślub w Londynie. Owocem pobytu w Izraelu są między innymi powieści "Wszyscy byli odwróceni" (Paryż, "Kultura", 1964), "Brudne czyny" (Paryż, "Kultura", 1964), "Drugie zabicie psa" (Paryż, "Kultura", 1965), opowiadania "Nawrócony w Jaffiie" (Londyn, 1966) i "Opowiem wam o Esther" (Londyn, 1966).
W latach 1962-65 Hłasko mieszkał w różnych krajach europejskich, głównie w Szwajcarii - Sonia grała tu w teatrze; wrócił również na krótko do Izraela. W 1965 roku rozstał się z żoną (rozwód uzyskał w 1969 roku). Rok później w Londynie ukazała się jego powieść autobiograficzna "Piękni dwudziestoletni". W tym samym roku Hłasko wyjechał do Stanów Zjednoczonych. Dzięki Romanowi Polańskiemu nawiązał kontakt z hollywoodzkim producentem, jednak próba podjęcia współpracy zakończyła się niepowodzeniem. Pisarz utrzymywał się z dorywczych prac, skończył kurs pilotażu. W tym okresie ukazały się "Listy z Ameryki" (Paryż, "Kultura", 1967) i powieść "Sowa, córka piekarza" (Londyn, 1969). W Stanach powstała także wydana pośmiertnie powieść "Palcie ryż każdego dnia" (Warszawa, 1983).
W 1969 roku Hłasko poleciał do Izraela na plan filmu "Wszyscy byli odwróceni", a stamtąd do Niemiec. Przebywając w Wiesbaden, w domu producenta filmu, pisarz zmarł nagle; przyczyną śmierci było przedawkowanie środków nasennych i jednoczesne spożycie alkoholu. W 1975 roku matka pisarza po kilkuletnich staraniach sprowadziła szczątki syna do Warszawy. Rok później Czytelnik wznowił wydanie wczesnych opowiadań Hłaski; w 1980 roku w wydawnictwie Kos ukazał się pierwszy tom "Utworów wybranych".