Adam Münchheimer
Münchheimer, Minchejmer, Adam, *23 XII 1830 Warszawa, †27 I 1904 Warszawa, pol. kompozytor, skrzypek, dyrygent, pedagog.
Muzyki uczył się od 1837 u J. Niedzielskiego i J. Hornziela (skrz.) oraz A. Tausiga (fort.), od ok. 1845 u A. Freyera (harm., kontrap.). Jako uczeń gimn. dyrygował szkolnymi zespołami i grywał na org. w kościele ewang. w Warszawie. 1850–64 był pierwszym skrzypkiem w ork. Teatru Wielkiego. Równocześnie organizował chóry i koncerty w kośc. Karmelitów i Pijarów, Gospodzie Artystów i Literatów oraz Resursie Obywatelskiej, wykonując tam po raz pierwszy w Warszawie m.in. Miserere G. Allegriego, Stabat Mater G.B. Pergolesiego, motety J.S. Bacha, liczne dzieła klasyków, zwł. Mozarta. 1851 przebywał we Francji, 1856 wyjechał na studia do A.B. Marxa do Berlina. Poznał tam G. Meyerbeera, w Dreźnie zaś, gdzie wykonał po raz pierwszy swą uwerturę do Ottona łucznika, także K. Lipińskiego. Odwiedził też I. Moschelesa w Lipsku i F. Liszta oraz H. Berlioza w Weimarze, gdzie usłyszał po raz pierwszy Lohengrina R. Wagnera (z Berliozem spotkał się później w Warszawie). Po powrocie do Warszawy, dorywczo od 1858, a na stałe od 1864 dyrygował zespołami baletu i melodramatu w Teatrze Wielkim. 1865 zainicjował koncerty symf. orkiestry operowej; wskutek konkurencji ork. zagranicznych i niewielkiego powodzenia wśród warsz. publiczności idea ta upadła po 12 koncertach. W późn. latach uznaniem cieszyły się jego koncerty hist. muzyki pol. (ok. 1881), a w l. 1869–1900 koncerty dobroczynne (ogółem ok. 100), organizowane na rzecz studentów i uczniów gimn., na pokrycie kosztów druku publikacji Lud O. Kolberga i na rzecz instytucji kult. oraz literatów i muzyków. Zarazem od 1861 był prof. klasy chór. i członkiem Zarządu Instytutu Muz., w którego organizacji uczestniczył. Od 1864 przez 34 lata uczył śpiewu chór., gry fort. i piastował urząd generalnego inspektora muz. w Aleksandryjsko-Maryjskim Inst. Wychowania Panien; 1876–82 uczył też harm. w Seminarium Naucz.
W 1872 objął po Moniuszce dyrekcję opery pol.; nie otrzymał jednak urzędowej nominacji, a więc i pensji. Po 3 latach musiał ustąpić C. Trombiniemu i wrócił do dyrygowania ork. baletową. Oficjalną nominację na dyr. opery i pierwszego dyryg. otrzymał dopiero 1882 i funkcję tę pełnił do emerytury (1890). Pierwszymi operami wystawionymi przez M. były Duch wojewody L. Grossmana (1873) i Robert Diabeł Meyerbeera (1874); później dyrygował m.in. operami Wagnera (Lohengrin), Bizeta (Carmen), Moniuszki (Jawnuta, wznowienie Strasznego dworu — obie 1884), Masseneta (Manon, 1884) oraz Verdiego, którego był gorącym wielbicielem (począwszy od pierwszych wyst. jego oper w Warszawie 1848, 1849, 1851), a później przyjacielem. Premiery własnych oper powierzał in. dyrygentom. Dzięki poparciu Masseneta teatr król. w Antwerpii zakupił 1886 part. Mazepy; mimo zaawansowanych prób nie doszło jednak do planowanej na 7 I 1887 premiery z powodu bankructwa dyrekcji teatru. Ok. 1888 wraz ze Z. Stojowskim pomagał przebywającemu w Polsce L. Delibes’owi w poszukiwaniu materiałów do jego nowej opery Kassya. 1889 przebywał na festiwalu w Bayreuth. 1898 M. prowadził własne utwory symf. w Sewastopolu, 1902 w Petersburgu. 6 V 1900 obchodził jubileusz 50-lecia pracy artyst., co uczczono premierą Mazepy pod dyrekcją E. Młynarskiego. W ostatnich latach życia był bibliotekarzem Teatru Wielkiego. Doczekał się też wyk. Legendy o Mistrzu Twardowskim w filh. w Warszawie, w sezonie 1901/02. Jesienią 1902 przygotował premierę Mazepy w Turynie (29 X), ze względu na stan zdrowia nie mógł być świadkiem sukcesu swego dzieła.
M. był członkiem-założ., długoletnim członkiem zarz. i od 1900 członkiem honorowym WTM. 1890 zorganizował i przez 3 lata prowadził amatorską orkiestrę symf., 1895–1902 kierował Szkołą Muz. i Dram. WTM; wespół z J. Karłowiczem porządkował bibl. i wzbogacał ją, m.in. własnymi darowiznami, działał w sekcjach Moniuszki i Chopina. W młodości prowadził Pamiętnik z podróży, co umożliwiło mu później pisanie wspomnieniowo-hist. artykułów do warsz. czasopism. Posiadał dużą kolekcję cennych muzykaliów, które wdowa po nim, śpiewaczka Ludwika Noch (†25 IX 1904), przekazała Bibliotece WTM.
Tuż przed śmiercią zobowiązał swoich 3 synów do zmiany nazwiska na Minchejmer.
Żródło: Encyklopedia muzyczna PWN, Warszawa 1979–2012.
Zachowano skróty używane w źródłowej publikacji.
