Peter Hacks
HACKS Peter
(ur. 21 marca 1928, Breslau, Niemcy - dziś Wrocław, Polska
- 28 sierpnia 2003, Gross Machnow pod Berlinem, Niemcy)
Dramatopisarz, poeta, eseista. Podczas II wojny światowej przeniósł się z rodziną z Wrocławia do Monachium, tam ukończył uniwersyteckie studia filozoficzne i teatrologiczne, a potem obronił rozprawę doktorską na temat dramaturgii epoki biedermeierowskiej ("Das Theaterstück des Biedermeier 1815-1840"). W Monachium poznał w 1947 Bertolta Brechta i pod wpływem jego teatru epickiego i rozumienia roli dramatu pozostawał przez wiele lat. W 1954 wziął udział w konkursie na utwór dramatyczny ogłoszonym przez miasto Monachium i otrzymał pierwszą nagrodę za dramat "Otwarcie ery indyjskiej" (wersja z 1970 nosi tytuł "Kolumb, czyli Zaokrętowana idea świata"), powstały według brechtowskiej metody "deszyfrowania" faktów przeszłości i marksistowskiej analizy wydarzeń historycznych. Brecht zaproponował Hacksowi współpracę, razem pojechali w 1955 do wschodniej części Berlina, gdzie w prowadzonym przez Brechta teatrze Berliner Ensemble Hacks pełnił funkcję dramaturga. Wyraźne wpływy Brechta - epicka konstrukcja, poetycki charakter języka, ujęcie tematu - noszą kolejne utwory Hacksa "Bitwa pod Lobositz" (1956) i "Młynarz z Sans-Souci" (1957). Po śmierci Brechta w sierpniu 1956 Hacks związał się jako dramaturg z Deutsches Theater w Berlinie, gdzie był literackim partnerem reżysera Benna Bessona, jednego z najciekawszych i najbardziej utalentowanych uczniów Brechta. Deutsches Theater grał kolejne sztuki Hacksa, także te, którymi pisarz odpowiadał na apele władz Niemieckiej Republiki Demokratycznej o podejmowanie tematyki współczesnej, ale jego teksty wywołały polityczne skandale, były krytykowane i zdejmowane z afisza. Sztuka Hacksa "Troski i władza" (1959, kolejne wersje 1960 i 1962) spowodowała zorganizowanie specjalnej dyskusji literatów NRD, którzy zarzucali autorowi, że dialektyka jego sztuki "jest oderwana od życia, co prowadzi do nierealistycznego przedstawienia roli partii i do schematycznego przedstawienia ludzi pracy", a pisany wierszem "Moritz Tassow", reżyserowany przez Bessona w Volksbühne, ściągnął na autora oskarżenia o fałszywe przedstawianie rzeczywistości i uprawianie czarnowidztwa w obrazowaniu konfliktów z okresu przebudowy wsi w NRD. Z powodu takich oskarżeń Hacks porzucił współczesną tematykę i zajął się literacką przeszłością. Napisał w 1964 współczesną wersję "Pokoju" Arystofanesa i unowocześnioną "Piękną Helenę" według operetki Jacquesa Offenbacha, w następnych latach pisał też powieści i słuchowiska dla dzieci i z twórczością dla najmłodszych odbiorców nie rozstał się do końca życia. W połowie lat sześćdziesiątych XX wieku Hacks przestał pracować w teatrze, został niezależnym pisarzem i utrzymywał się z twórczości literackiej. Teatrowi dalej dostarczał cieszące się dużym powodzeniem sztuki oparte na antycznych i historycznych motywach - między innymi: "Małgorzata w Aix", "Amfitrion", "Omphale", "Adam i Ewa", "Preksaspes"; z utworu niemieckiej autorki Hrotsvithy von Gandersheim zaczerpnął tematy do sztuki "Rosie śni", a z utworu Johanna Wolfganga Goethego do sztuki "Festyn na jarmarku w Plundersweilern". Raz jeszcze poszedł śladami Brechta, gdy pracował nad drugą częścią "Opery żebraczej" Johna Gaya. Komediom towarzyszyły inne sztuki Hacksa, pisane w tonacji przygnębiającej, pozbawione prostej nadziei - jak "Śmierć Seneki" (1977), w której nikczemna, skarlała rasa i tyrania niszczą samotną godność, jak "Die Fische" (1975), rzecz o ustanawianiu porządku przez złowrogie szaleństwo, jak "Musen" (1979), dramat o klęsce ducha wobec Siły; do Goethego odwołał się pisząc w 1980 "Pandorę", historię triumfu poetyckiej imaginacji nad prozaiczną rzeczywistością. Największą międzynarodową sławę przyniosła Hacksowi w 1976 sztuka "Rozmowa w domu państwa Stein o nieobecnym panu von Goethe", będąca wielkim, brawurowo napisanym, a dla występującej w roli Charlotty von Stein aktorki - popisowym monologiem.
Pisał dla telewizji (na przykład "Cosima", "Ubogi rycerz"), radia (słuchowisko "Historia o starym wdowcu z roku 1673", potem przeredagowane dla teatru), a przede wszystkim bardzo dużo książek dla dzieci. W 1999 wydane zostały dramaty Hacksa, w 2003 jego dzieła wszystkie. Był laureatem wielu nagród literackich i państwowych - między innymi w 1956 otrzymał nagrodę im. Lessinga, w 1981 im. Heinricha Manna, a w 1993 nagrodę Akademii Sztuki w Berlinie im. Alexa Weddinga, przyznawaną za twórczość dla dzieci i młodzieży.
