José Saramago
SARAMAGO Jose
(ur.16 listopada 1922, Azinhaga koło Lizbony, Portugalia)
Powieściopisarz. Pochodzi z ubogiej rodziny robotnika rolnego. Nigdy nie ukończył uniwersytetu, zdobywał wykształcenie, pracując jednocześnie jako robotnik w przemyśle metalowym. Jego pierwsza powieść "Ziemia grzechu" opublikowana w 1947 roku, opowiada o chłopach, pogrążonych w kryzysie moralnym. Dzięki niej opuścił warsztat spawalniczy i zatrudnił się w magazynie literackim. Jednakże przez następne osiemnaście lat Saramago, wówczas przekonany komunista, opublikował tylko kilka relacji z podróży i tomików poezji, pracując jako dziennikarz. Do fikcji literackiej powrócił po obaleniu portugalskiej dyktatury w 1974 roku.
Uznanie za granicą zdobył wydaną w 1982 roku powieścią "Baltazar i Blimunda". Jej akcja rozgrywa się w okresie inkwizycji i dotyczy walki między jednostkami i instytucjonalną religią. W powieści "Rok śmierci Ricardo Reisa" z 1984 roku Saramago krytykuje bierność Portugalczyków za dyktatury Salazara, przywołując z zaświatów skromnego poetę Fernando Pessoę, by hulał i bluźnił. W powieści "Kamienna tratwa" (1986) Półwysep Iberyjski odrywa się od reszty Europy i dryfuje po północnym Atlantyku - najwyraźniej po to, by odzyskać swą tożsamość, zagubioną pod wpływem ogólnoeuropejskiej standaryzacji. W "Historii oblężenia Lizbony" (1989) lizboński korektor w formie psoty dokłada wyraz "nie" do tekstu o zdobyciu portugalskiej stolicy przez Maurów w XII wieku, jednym ruchem pióra fikcyjnie zmieniając bieg europejskiej historii. Takie historyczne i literackie psoty są specjalnością Saramago. W niekonwencjonalnej twórczości, często inspirowanej tematami historycznymi i religijnymi, ujmowanymi z dystansem i swobodą, Saramago stosuje liczne eksperymenty formalne i językowe.
Kilka lat temu ówczesny portugalski podsekretarz stanu Sousa Lara wycofał nazwisko Saramago spośród nominowanych do Europejskiej Nagrody Literackiej. Uzasadniał to tym, że wydana w 1991 roku powieść "Ewangelia według Jezusa Chrystusa" obrażać miała przekonania religijne Portugalczyków i podzieliła kraj W tym kontrowersyjnym dziele ateista Saramago przedstawił Chrystusa, który, ulegając ludzkim namiętnościom, współżyje z Marią Magdaleną i usiłuje uniknąć ukrzyżowania. Po otrzymaniu wiadomości o wyróżnieniu go przez Szwedzką Akademię José Saramago oświadczył, że uzyskanie przez niego literackiej nagrody Nobla jest wielkim triumfem języka portugalskiego. Pisarz jest pierwszym portugalskim laureatem tej nagrody.
