Józef Wiśniowski
WIŚNIOWSKI Józef Jan (8 III 1878 Kraków - 29 VII 1942 Młyńczyska k. Limanowej), kierownik literacki, dyr. teatru, reżyser. Był synem Stefana W. i Teodory z Mikicińskich. Ukończył gimn. w Jaśle. W 1893 (jako piętnastoletni chłopiec) występował w Krakowie w t. letnim w Parku Krakowskim. Następnie studiował prawo i filozofię na Uniw. Jagiellońskim. Pracował później jako nauczyciel w gimn. w Jaśle i Krakowie. 18 VIII 1903 ożenił się z Ewą Zajączkowską. Od 8 IX 1918 do 1921 był kierownikiem lit., reżyserem i dyr. (do stycznia 1921 wraz z S. Jarnińskim, później sam) krak. T. Powszechnego (początkowo TT. Ludowego, który w 1918 zmienił nazwę na T. Powszechny z inicjatywy W.); w 1920 wystawiono tam m.in. "Krzyżaków" w jego inscenizacji. Starania W. przyczyniły się w dużej mierze do podniesienia poziomu tej sceny, przede wszystkim przez umiejętny dobór repertuaru (wystawiał gł. pol. repertuar dram., odsuwając operetkę na dalszy plan i dając z repertuaru muz. tylko najlepsze utwory), a także przez staranniejsze wykonanie aktorskie. W okresie dyrekcji W. zespół T. Powszechnego wyjeżdżał na występy do Cieszyna (od 11 XII 1918 i w lutym 1921), a w październiku 1919 W. reżyserował w T. Śląskim w Cieszynie "Śluby panieńskie". W 1919-33 był dyr. Miejskiej Szkoły Dramatycznej w Krakowie. W 1934-38 pełnił funkcję kierownika lit. T. Polskiego w Katowicach.
Był autorem licznych prac o tematyce teatr., przede wszystkim o t. krak. i jego dziejach, jak np. "Statystyka przedstawień dramatu w T. Miejskim im. J. Słowackiego w Krakowie od otwarcia tj. od 25 X 1893 do 29 VI 1919" [Kraków po 1919], "Wyspiański na scenie krakowskiej" (w: "Wyspiańskiemu teatr krakowski 1907-1932", Kraków 1932), "Czterdzieści lat teatru krakowskiego", Kraków 1933, oraz cyklu artykułów w "Ilustrowanym Kurierze Codziennym". Był znanym poetą i pisarzem dram. (napisał kilkanaście utworów scen., jak np. "Leci liście z drzewa", "Śpiąca królewna", "Krzak gorejący", "Dziesięcioro", "Pod blask słoneczny", "Pieśni nad pieśniami"), autorem studiów lit. i powieści.
Bibl.: Bar: Dzieje t. krak. s. 174-176; Łoza: Czy wiesz I; Olszewski: Śląska kronika (il.); Sobański: Teatr pol. na Śląsku; Ilustr. Prz. teatr. 1921 nr 32 (il.); Pam. teatr. 1963 z. 1-4 (Straty osobowe t. pol.); Simon: Bibliografia.
Ikon.: V. Hofman: Portret, olej - MHKraków.
Źródło: Słownik Biograficzny Teatru Polskiego 1765-1965, PWN Warszawa 1973
