Autorzy

HOCHWÄLDER Fritz
(ur. 28 maja 1911, Wiedeń, Austria - zm. 20 październik 1986, Zürich, Szwajcaria)
"Jestem i pozostanę wiedeńczykiem" - podkreślał wielokrotnie Hochwälder. W Wiedniu urodził i wychował się. Miasto, jego atmosfera, mowa wiedeńska, ludowy humor wiedeński, ludowy wiedeński teatr, a w nim pierwsze przeżycia teatralne na popołudniówkach, gdy grano Raimunda "Chłopa milionerem" albo "Rozrzutka" - to wszystko było dla pisarza tak ważne i nie do powtórzenia w innym miejscu na świecie, że deklarował: "gdyby to zależało ode mnie, nie opuściłbym Wiednia nigdy". Ale kiedy Austria stawała się krajem nazistowskim, gdy w marcu 1938 nastąpiło przyłączenie jej do Niemiec, wtedy Hochwälder - wiedeńczyk i Żyd - musiał uciekać. Jego rodzice nie wyjechali, zostali zamordowani w obozie koncentracyjnym w Terezinie. Starał się o wizę do wielu krajów, ale nie dostał żadnej, dlatego w sierpniu 1938 nielegalnie przekroczył granicę szwajcarską, dotarł do Zürichu, gdzie do końca II wojny światowej był emigrantem, a potem mieszkał całe życie jako obywatel austriacki. Po śmierci pochowano go w Wiedniu.
Jako młody chłopak terminował w warsztacie tapicerskim. Wykształcenie humanistyczne uzupełniał uczęszczając na wykłady uniwersytetu ludowego. Był także działaczem związkowym o wyrazistych poglądach i, zauroczony teatrem, pisał sztuki. W 1932 powstał utwór "Jehr", a w 1934 "Die unziemliche Neugier". "Do 1938 - wspominał Hochwälder - traktowałem moje wcześnie podjęte próby dramatyczne raczej jako hobby, niż jako możliwość poważnego zawodu. Nastawienie to musiało, oczywiście, ulec z konieczności zmianie, gdy znalazłem się na emigracji. Ponieważ zabroniono mi, jak zresztą większości mych współtowarzyszy niedoli, wykonywania jakiejkolwiek pracy zarobkowej, nie pozostawało mi nic innego, jak kontynuować to moje dotychczasowe hobby w postaci bezpłatnego, lecz za to całodziennego zajęcia." "Esther" (1940), "Liebe in Florenz" (1939), "Święty eksperyment" (1942), "Hotel du Commerce" z 1943 (sztuka grana w Polsce pod tytułami "Baryłeczka" i "Ucieczka do Havru"), "Uciekinier" (1944), "Meier Helmbrecht" (1946), "Virginia" (1948) - to dramaty Hochwäldera, które wystawiane w teatrach dały autorowi niezależność i dochody.
Największy rozgłos przyniósł mu "Święty eksperyment", dzieje powstania i upadku osiemnastowiecznego państwa jezuickiego założonego w Ameryce Południowej, dla którego celem było realizowanie w życiu zasad Ewangelii. W wielu sztukach kostium historyczny służył autorowi do mówienia o współczesności, o człowieku drugiej połowy XX stulecia (na przykład "Oskarżyciel publiczny" z 1948, "Donadieu" z 1952). Z tym zabiegiem zerwał w 1954, gdy napisał "Oberżę", a potem dramaty "Niewinny" (1958), "Czwartek" (1959), "1003" (1964), "Maliniarz" (1964), "Rozkaz" (1965), które wprost, bez kamuflażu mówiły o aktualnych problemach - o groźbie powrotu nazizmu, o odpowiedzialności ludzi za przeszłość, o ich moralności. Te i powstałe później sztuki grane były w wielu krajach, przede wszystkim w Austrii. Niemal wszystkie miały prapremierę w słynnym wiedeńskim Burgtheater. Do końca lat siedemdziesiątych XX wieku Hochwälder należał do bardzo popularnych dramaturgów, ceniony był za podejmowanie mocnych i moralizatorskich tematów. W 1975 napisał sztukę "Lazaretti oder Der Säbeltiger", w 1980 "Im Wechsel der Zeiten". W tomie "Im Wechsel Der Zeit" wydał swoje eseje i szkice autobiograficzne. Był laureatem wielu literackich nagród, między innymi w 1956 roku otrzymał Literacką Nagrodę Wiednia, a w 1966 Wielką Austriacką Nagrodę Państwową w dziedzinie literatury; wykładał gościnnie na uniwersytetach.