Autorzy

Leoš Janáček (czyt. Leosz Janaczek)

Ur. 3 lipca 1854, Hukvaldy. Zm. 12 sierpnia 1928, Morawska Ostrawa.

Leoš Janáček, syn wiejskiego nauczyciela, początki muzycznego wykształcenia zdobył śpiewając w chórze chłopięcym przy klasztorze augustianów w morawskim Brnie; później kontynuował studia w praskiej szkole gry organowej, następnie zaś – przez krótki czas – w Lipsku i Wiedniu. Od 1919 był nauczycielem muzyki w instytucie pedagogicznym w Brnie, gdzie w kilka lat później założył też szkołę organową i kierował jej działalnością przez blisko 40 lat. Znajomość z dyrektorem brneńskiego gimnazjum, Františkiem Bartošem, rozmiłowanym folklorystą, wpłynęła na głębsze zainteresowanie się Janáčka pieśniami morawskiego ludu, co z kolei zaważyło w silnym stopniu na stylu i charakterze jego twórczości.

Pierwsze większe kompozycje Janáčka ukazały się już pod koniec ubiegłego [XIX] stulecia, ale szerokie uznanie dla jego talentu i – rzecz dziwna – jego własna maksymalna aktywność artystyczna datuje się dopiero od 1916, kiedy praski Teatr Narodowy wystawił wreszcie po wielokroć odrzucaną operę Jenůfa [cz. Její pastorkyňa – pol. Jej pasierbica]; kompozytor miał już wtedy lat 62. Teraz właśnie powstają prawie wszystkie najpoważniejsze dzieła Janáčka, rozpoczynają się jego krajowe i zagraniczne sukcesy, sypią się godności i zaszczyty. Janáček otrzymuje tytuł doktora filozofii brneńskiego uniwersytetu, zostaje profesorem klasy mistrzowskiej w paryskim konserwatorium, reprezentuje Czechosłowację na festiwalach Międzynarodowego Towarzystwa Muzyki Współczesnej. Będąc jeszcze w pełni sił i energii, umiera na zapalenie płuc.

Janáček był niewątpliwie najznakomitszym kompozytorem czeskim po Smetanie i Dvořáku i zarazem pierwszym na gruncie czeskiej muzyki wyrazicielem nowoczesnych prądów nurtujących muzykę światową na przełomie ubiegłego i bieżącego stulecia. Harmoniczna strona jego dzieł jest raczej prosta – nowatorstwo przejawia się głównie w typie melodyki, często wyprowadzanej z intonacji mowy ludzkiej, w sposobie traktowania folkloru, w stosowaniu asymetrii rytmicznej i polirytmii.

Bogaty plon twórczości Janáčka obejmuje 9 oper (Szarka [cz. Šarka],  Początek romansu, Jenůfa, Przeznaczenie, Przygody pana Brouczka, Katia Kabanowa [cz. Káťa Kabanová], Liszka Chytruska, Sprawa Makropoulos, Z martwego domu), dzieła symfoniczne i kameralne, solowe utwory fortepianowe, kantaty, chóry oraz liczne opracowania pieśni ludowych. Ponadto opublikował Janáček szereg prac teoretycznych.

Źródło: Józef Kański, Przewodnik operowy, Warszawa 1997.