Autorzy

Ur. 18 września 1883, Warszawa. Zm. 1 stycznia 1953, Katowice.

Ludomir Różycki był synem profesora Konserwatorium Warszawskiego. Studiował w tymże konserwatorium pod kierunkiem Aleksandra Mi­chałowskiego (fortepian) i Zygmunta Noskowskiego (kompozycja). W klasie Noskowskiego nawiązał przyjacielskie stosunki ze starszym o kilka lat Karłowiczem, a następnie Szymanowskim, Fitelbergiem i Szelutą (ta właśnie grupa młodych kompozytorów zyskała sobie póź­niej miano Młodej Polski w muzyce). Po ukończeniu konserwatorium ze złotym medalem, kontynuował Różycki jeszcze przez 3 lata studia w berlińskiej Akademii Muzycznej pod kierunkiem Engelberta Humperdincka.

Samodzielną działalność artystyczną rozpoczął w 1907 we Lwowie jako kapelmistrz operowy i profesor fortepianu w konserwa­torium; tam też została wystawiona jego pierwsza opera, Bolesław Śmiały. Po 4 latach przenosi się do Warszawy (gdzie otrzymał na konkursie kompozytorskim I nagrodę za poemat symfoniczny Król Kofetua), następnie wyjeżdża za granicę (Szwajcaria, Włochy, Francja, Niemcy). W tym czasie powstają jego najwybitniejsze dzieła: Kwintet fortepianowy oraz opera Eros i Psyche. W 1918 osiada na stałe w Warszawie. Opera Warszawska wystawia Erosa i Psychę, a w na­stępnych latach balet Pan Twardowski oraz opery Casanova i Beatrix Cenci. Dalsze dzieła sceniczne Różyckiego to opery Młyn diabelski i Pani Walewska oraz balet Apollo i dziewczyna.

Uprawiał on też działalność publicystyczną i społeczną, biorąc m. in. udział w zało­żeniu Związku Kompozytorów Polskich, którego został pierwszym pre­zesem. Po wojnie osiadł w Katowicach. Tworzył w tym czasie już niewiele, zajmując się głównie rekonstrukcją partytur swych oper spalonych w czasie powstania warszawskiego.

Ludomir Różycki był twórcą nader wszechstronnym; pisał poematy symfoniczne, koncerty, utwory kameralne, pieśni oraz solowe utwory instrumentalne. Jednak zaszczytne miejsce w historii polskiej muzyki zdobył sobie w pierwszym rzędzie jako kompozytor operowy – bez­sprzecznie najwybitniejszy w tej dziedzinie po Moniuszce, oraz jako jeden z twórców polskiego baletu narodowego. Główne walory jego sztuki to przede wszystkim nadzwyczaj bujna inwencja melodyczna, barwna i efektowna instrumentacja oraz wybitny zmysł dramaturgicz­ny i mistrzostwo muzycznej charakterystyki.

Źródło: Józef Kański, Przewodnik operowy, PWM, Kraków 1997

▪ Biogram w SBTP

RÓŻYCKI Ludomir (6 listopada 1884 Warszawa – 1 stycznia 1953 Katowice)

dyrygent

Był synem profesora muzyki Alek­sandra Różyckiego i Anny z Mańkowskich. Po studiach w warszawskim Instytucie Muzycznym i w Berlinie był w 1907–12 zaangażowany jako dyrygent w Teatrze Miejskim we Lwowie. Po kilkuletnim pobycie za granicą został w 1919 zaangażowany na stanowisko dyrygenta Teatru Wielkiego w Warszawie, ale dyrygował tylko kilkoma przedstawieniami swej opery Eros i Psyche i wkrótce ustąpił. Później poświęcił się wyłącznie pracy pedago­gicznej i kompozytorskiej. Skomponował m.in. kilka oper i baletów, z których w repertuarze pozostały: Casanova i Pan Twardowski.

Bibliografia

J. Kański: Ludomir Różycki, Kraków 1955; SMP; A, Wieniawski: Ludomir Różycki, Warszawa 1928 (il.).

Źródło: Słownik biograficzny teatru polskiego 1765–1965, PWN, Warszawa 1973. Zachowano konwencję bibliograficzną i część skrótów stosowanych w źródłowej publikacji.

▪ Przewodnik operetkowy o Różyckim

Ur. 6 listopada 1883, Warszawa. Zm. 1 stycznia 1953, Katowice.

Syn profesora Konserwatorium Warszawskiego, Aleksandra Różyckiego, studiował w tymże Konserwatorium (do 1904) w klasie Aleksandra Micha­łowskiego (fortepian) i Zygmunta Noskowskiego (kompozycja), po czym kon­tynuował studia w Berlinie u Engelberta Humperdincka. W 1905 czterej kompozytorzy: Ludomir Różycki, Karol Szymanowski, Grzegorz Fitelberg i Apolinary Szeluto, utworzyli „Spółkę Nakładową Młodych Kompozytorów Polskich”; grupę ich nazywano „Młodą Polską w muzyce”. „Spółka” miała pro­pagować i wydawać nową muzykę polską. Działalność artystyczną rozpoczął Różycki we Lwowie (1907) jako dyrygent Opery i profesor klasy fortepianu; tam też wystawił pierw­szą swoją operę Bolesław Śmiały (1909). Dwa lata później powrócił do Warszawy, po czym wyjechał za granicę – do Szwajcarii, Włoch, Francji i Niemiec, gdzie mieszkał przez kilka lat, komponując swoje najwybitniejsze dzieła: Kwintet fortepianowy oraz operę Eros i Psyche, wystawioną we Wrocławiu (1917) i w Warszawie, już po powrocie Różyckiego do kraju (1918).

Dalsze jego dzieła: opery Casanova (1923), Beatrix Cenci wg Sło­wackiego (1927), Młyn diabelski (1931), Pani Walewska (nie ukoń­czona), balety Pan Twardowski (1921: jedyny niezmiennie popularny i stale wznawiany utwór Różyckiego) i Apollo i dziewczyna (1937), poematy symfoniczne: Stańczyk (1903), Anhelli (1909), prolog do dramatu Warszawianka (1910), Król Kofetua (1910), Mona Lisa Gioconda (1911), Pieta (1942), Warszawa wyzwolona (1950), dwa koncerty fortepianowe, Koncert skrzypcowy, liczne utwory wokalne i instrumentalne. Był jednak przede wszystkim twórcą operowym – najwy­bitniejszym u nas od czasu Moniuszki – o ogromnej inwencji me­lodycznej, zmyśle kolorystyki, bogatej i efektownej w jego dziełach, choć zarzucić mu można eklektyzm. Operetka Lili chce śpiewać (1933) była jedynym odejściem Różyckiego w stronę lżejszej muzy.

Po wojnie osiedlił się w Katowicach. Niewiele już komponował, głównie rekonstruował swe dawniejsze dzieła, w większości spalone podczas Powstania Warszawskiego.

Źródło: Lucjan Kydryński, Przewodnik operetkowy, PWM, Kraków 1994

Uzupełnienia bibliograficzne

• Baranowski Tomasz: Różycki Ludomir w: Encyklopedia Muzyczna PWM (część biograficzna pod red. Elżbiety Dziębowskiej), t. „pe-r”, PWM, Kraków 2004;
• Hadyna Stanisław: O Ludomirze Różyckim, Wojewódzka Biblioteka Publiczna w Katowicach, Katowice 1990;
• Kamiński Marcin: Ludomir Różycki. Opowieść o życiu i twórczości, Pomorze, Bydgoszcz 1987;
• Turska Irena: „Pan Twardowski” Ludomira Różyckiego, PWM, Kraków 1959.