William Butler Yeats
Poeta, dramaturg. Przywódca literackiego ruchu odrodzenia narodowego w Irlandii. Laureat literackiej Nagrody Nobla (1923).
Urodził się w Irlandii w rodzinie o ambicjach artystycznych – ojciec poety był wybitnym prawnikiem i artystą, brat Yeatsa – Jack – był malarzem, uznanym za najwybitniejszego malarza irlandzkiego XX wieku, a siostry angażowały się w działalność irlandzkich instytucji artystycznych. Kiedy miał dwa lata rodzice przenieśli się do Londynu, ale w 1880 roku powrócili do Irlandii, dzięki czemu William Yeats po ukończeniu szkoły średniej w Anglii, za namową ojca studiował malarstwo w Metropolitan School of Art w Dublinie. Dwa lata po rozpoczęciu uniwersyteckiej edukacji porzucił jednak szkołę dla literatury.
Pierwsze wiersze drukował Yeats w 1885 roku na łamach „Dublin University Review”, pracując jednocześnie jako dziennikarz i krytyk literacki. W 1885 roku wstąpił także w szeregi Dublińskiego Towarzystwa Alchemicznego. Fascynacja magią będzie mu towarzyszyła do końca życia. Po latach w Londynie będzie członkiem Towarzystwa Teozoficznego kierowanego przez rosyjską emigrantkę Madame Blavatsky. Zwiąże się także z założonym przez wolnomularza i jasnowidza MacGregora Mathersa Bractwem Złotej Jutrzenki. Zainteresowanie magią i spirytyzmem znajdowały swoje odzwierciedlenie w twórczości Yeatsa.
W roku 1887 Yeats wyjechał ponownie do Londynu. Dwa lata później ukazał się jego pierwszy tom poetycki zatytułowany Wędrówki Osjana. Zawierał on wiersze oparte na irlandzkich motywach ludowych i wierzeniach celtyckich. W tym samym roku 1889 poznał kobietę, która na wiele lat stała się najważniejszą osobą w jego życiu. Maud Gonne była wybitną aktorką i zarazem irlandzką działaczką niepodległościową. Pod wpływem uczucia do niej powstało wiele liryków miłosnych Yeatsa. Ona także stała się inspiratorką jego działalności narodowo-wyzwoleńczej. Dzięki niej trafił do środowiska irlandzkich intelektualistów zaangażowanych w działalność na rzecz odrodzenia narodowych tradycji Irlandii. Ich celem było wzmocnienie świadomości narodowej i ożywienie życia umysłowego Irlandii. Yeats zainteresował się wówczas przeszłością swojego kraju, zafascynował jego kulturą zawartą w dokumentach pisanych w języku gaelickim, literaturą celtycką. Literaturę celtycką poznawał dzięki przekładom członkini grupy – Lady Gregory. Do tej grupy należał także między innymi John Millington Synge. Współpraca i przyjaźń obu pisarzy przyniosła efekt w postaci zjawiska nazwanego romantyzmem celtyckim. Literatura irlandzka sprzed działalności twórczej Yeatsa była wtórna wobec literatury angielskiej i dlatego nazywano ją pękniętym lusterkiem służącej. Było to sformułowanie Jamesa Joyce'a z kart Ulissesa. Niesamodzielność literatury irlandzkiej wynikała także z nieznajomości języka gaelickiego, ojczystego języka Irlandczyków. Dzięki zwrotowi ku tradycjom celtyckim i folklorowi rodzimemu literatura irlandzka odzyskała autonomiczność.
W 1899 roku Yeats – dzięki wsparciu Lady Gregory – założył Irlandzki Teatr Literacki (Irish Literary Theatre). Pięć lat później, w 1904 roku był współzałożycielem – wraz z poetą-mistykiem Georgem Russellem i Lady Gregory – Towarzystwa Irlandzkiego Teatru Narodowego – Abbey Theatre. Na tej scenie odbywały się wszystkie prawykonania dramatów Yeatsa. Sztuk dramatycznych wierszem i prozą napisał blisko trzydzieści. Dramaty Upragniona kraina (1894), Księżniczka Kasia (1899), Cieniste wody(1900), Cathleen, córka Houlihana (1902), Garnek rosołu (1902) i Królewski próg (1903) pochodzą z pierwszego okresu jego twórczości. Są w większości oparte na starych irlandzkich legendach i podaniach, wzbogacone o akcenty patriotyczne. Powtarza się w nich motyw Starej Ubogiej Kobiety symbolizującej Irlandię. Od 1904 roku do śmierci powstawał cykl sztuk o Cuchulainie – najsłynniejszym herosie legend irlandzkich, którego fatalny los zmusił do synobójstwa.
Z jednej strony Yeats bardzo głęboko interesował się i inspirował kulturą staroceltycką, z drugiej natomiast pociągął go okultyzm. Magię uważał za dziedzinę pokrewną poezji. Poezja i muzyka powstały z dźwięków, jakie wydawali czarodzieje by pomóc wyobraźni, czarować, zaklinać, rzucać urok na siebie samego i na innych ? Z tych dwojakich fascynacji stworzył rodzaj osobistej mitologii, symbolika, którą się posługiwała wykorzystywała wiele elementów celtyckich sag. Dramaty z późniejszego okresu twórczości Yeatsa – Słowa na szybie (1934), Czyściec (1938) – zawierają więcej symboliki. W latach 1916–17 pod wpływem zainteresowań teatrem japońskim powstały Cztery sztuki dla tancerzy. Bogata twórczość poetycka (Wiatr w trzcinach- 1899, Zielony hełm i inne wiersze – 1910, Dzikie łabędzie w Coole – 1919, Wieża – 1928, Kręte schody – 1933) i dramaturgiczna sprawiła, że Yeats stawał się osobą coraz bardziej popularną. Młody poeta Ezra Pound czuje się zaszczycony, będąc jego osobistym sekretarzem.
Oprócz wierszy i dramatów Yeats jest także autorem opowieści opartych na irlandzkich podaniach gminnych zebranych w tomach Tajemnicza róża (1899) i Opowiadania o Hanrahanie Rudym (1904) oraz szkiców o charakterze autobiograficznym- Półmrok celtycki (1893), Drżenie zasłony (1922) i Autobiografii W.B.Yeatsa (1938).
Kiedy w 1916 roku wybuchło powstanie wielkanocne w Irlandii, Yeats przebywał w Londynie. Powstanie zostało stłumione, ale doprowadziło do proklamowania w 1919 roku niepodległego państwa irlandzkiego. Yeats z jednej strony był pełen podziwu dla heroizmu i ofiarności powstańców, z drugiej jednak przeciwny okrucieństwu i brutalności tych, którzy występowali w imieniu Irlandii. W 1922 roku został senatorem Wolnego Państwa Irlandzkiego i piastował ten urząd przez sześć lat.
W 1917 roku ożenił się z młodszą o ponad ćwierć wieku Angielką – Georgie Hyde-Lees.
W 1923 roku Yeats za uduchowioną twórczość poetycką, oddającą w najwyższej formie artystycznego ducha narodowego został uhonorowany – jako pierwszy pisarz irlandzki – Nagrodą Nobla.
Z pomocą żony w 1925 roku napisał Wizję, mistyczną interpretację związków człowieka i historii. W najdojrzalszym okresie swojej twórczości pisze głośne wiersze: Bizancjum, Odjazd z Bizancjum i Wśród dzieci szkolnych.
W 1939 roku uciekł przed ostrą zimą do Francji, na Riwierę. Tam niespodziewanie zmarł po krótkiej chorobie. W 1948 roku jego ciało sprowadzono do Irlandii i pochowano na wiejskim cmentarzu w Drumcliffe, w zachodniej Irlandii. Na grobie widnieje napis: Casty a cold eye On life, on death, Horseman, pass by! W miejscowości Sligo znajduje się muzeum poświęcone pisarzowi i ośrodek badawczy jego twórczości. Prywatnym wydarzeniom z życia pisarza poświęcony jest dramat Amerykanki Sandry Deer zatytułowany Żeglując do Bizancjum napisany w 1997 roku.
