Panopticum a la Zalewski
Na warszawskich scenach trwa festiwal lekkiego repertuaru, głównie fars i komedii. Kolejną premierę, Słomkowy kapelusz, dał TEATR ATENEUM. Napisaną przeszło sto lat temu farsę Labiche'a, arcydzieło gatunku, przygotował Krzysztof Zaleski. Lecz postąpił tak, jakby nie dowierzał mistrzowskiej kompozycji tekstu, w którym każdy efekt od zniknięcia tytułowego kapelusza, zjedzonego przez konia - ma swoją funkcję i buduje szalony rytm wydarzeń aż po kulminację finału. Zaleski mocno skrócił tekst i opatrzył go piosenkami, muzyką, specjalnymi gagami, takie technicznymi (np. jeżdżący stolik z weselnym torfem). Niestety, piosenki są nierównej literacko jakości, a muzyka mało oryginalna. Słomkowy kapelusz nie przemienia się więc tutaj ani w farsę muzyczną, ani tez w pastisz pewnego stylu rozrywki. Ale w spektaklu można odnaleźć ślady zdradzające intencje reżysera, np. liczne odniesienia do kiczu traktowanego jako sztuka masowej wyobraźni. Znać je w scenografii Janusza Wiśniewskiego, która powtarza schemat pokoju-klatki z jego własnych przedstawień, znać również w zewnętrznej stylizacji postaci (np. słodkich "kołtunek" Ewy Wiśniewskiej i Krystyny Tkacz). A świetne etiudy aktorskie, które oscylują już na granicy komicznej abstrakcji, przywodzą na myśl Gombrowiczowski "boski idiotyzm", tyle że farsy. Wspomnieć trzeba więc o Wiktorze Zborowskim w roli porucznika dragonów, o Marii Pakulnis jako baronowej.
Budzą salwy śmiechu na widowni, zwłaszcza w "duetach miłosnych". A jednak ogląda się ten spektakl z rosnącym znużeniem, nawet rozczarowaniem. Im dalej w akcję, tym bardziej zabiegi reżyserskie wydają się nazbyt już wysilone i wykoncypowane. Nie ulega jednak wątpliwości, że - paradoksalne - ten Słomkowy kapelusz zapisze się w teatralnej tradycji. Bo nikt jeszcze u nas nie pokazał paryskich typów i typków Labiche'a jako marionetek z groteskowego panopticum, podszytego banałem i kiczem. A to właśnie zrobił Krzysztof Zaleski.
