Artykuły

Przed kilkoma dniami zmarła Elżbieta Czyżewska. Od jutra kinoteatr Uciecha w specjalnym przeglądzie przypomni jej kilka najciekawszych ról.

Absolwentka warszawskiej PWST, członkini STS-u i stołecznego Teatru Dramatycznego, była jedną z najlepszych, najpopularniejszych i najwszechstronniejszych polskich aktorek filmowych lat 60. Stworzyła wiele znakomitych ról, zarówno w komediach (m.in. "Gdzie jest generał?" Tadeusza Chmielewskiego, "Żona dla Australijczyka" Stanisława Barei, "Giuseppe w Warszawie" Stanisława Lenartowicza), jak i dramatach (m.in. "Niekochana" Janusza Nasfetera, "Wszystko na sprzedaż" Andrzeja Wajdy).

W 1967 roku wyjechała z Polski do Stanów Zjednoczonych (jej mąż, dziennikarz amerykański, uznany został wtedy za persona non grata po artykule krytykującym Władysława Gomułkę), gdzie nadal występowała na scenie i w filmach, choć już głównie w rolach epizodycznych. Zainspirowany jej amerykańską biografią Yurek Bogayewicz zrealizował przejmujący film "Anna". Po przełomie sierpniowym roku 1980 wystąpiła gościnnie w kilkunastu filmach polskich, m.in. w "Debiutantce" Barbary Sass, "Limuzynie Daimler-Benz" Filipa Bajona, "Kocham kino" Piotra Łazarkiewicza, "Szczurze" Jana Łomnickiego, "S@motności w sieci" Witolda Adamka.

Przegląd filmów z udziałem Elżbiety Czyżewskiej w kinoteatrze Uciecha rozpocznie komedią Stanisława Barei "Mąż swojej żony" (1961), w której to po raz pierwszy pojawiła się na ekranie. W tej zabawnej opowieści o konfliktach uczuciowych i ambicjonalnych młodego małżeństwa - popularnej sportsmenki oraz wybitnego, ale pozostającego w cieniu sławy żony, kompozytora - pojawiła się w roli drugoplanowej. Podobnie jak w rozgrywającej się w Krakowie, "Dziewczynie z dobrego domu" (1962) Antoniego Bohdziewicza.

Pierwszą prawdziwą kreację, która przyniosła jej ogromną popularność, zawdzięcza Tadeuszowi Chmielewskiemu, który obsadził ją w roli Marusi, rosyjskiej telegrafistki w brawurowej komedii wojennej "Gdzie jest generał?" (1963). Rozgrywający się wiosną 1945 roku film ukazuje perypetie gapowatego szeregowca Orzeszki, żołnierza Ludowego Wojska Polskiego, i Marusi, nieprzejednanej służbistki z Armii Czerwonej, ulegającej w końcu podszeptom serca, a nie regulaminu. Będący pośmiewiskiem całej kompanii Orzeszko zdobywa nie tylko serce pięknej dziewczyny, ale i bierze do niewoli niemieckiego generała.

Olbrzymią popularność ugruntowała Czyżewska rolą w "Żonie dla Australijczyka" (1963) Stanisława Barei, gdzie wcieliła się w śliczną chórzystkę zespołu Mazowsze, która zawróciła w głowie pewnemu australijskiemu farmerowi polskiego pochodzenia.

Filmy Chmielewskiego i Barei okazały się jednymi z większych sukcesów kasowych polskiego kina lat 60.

Dwa lata po ich realizacji Czyżewska zagrała w głośnym "Walkowerze" (1965) Jerzego Skolimowskiego, kontynuacji debiutanckiego "Rysopisu", autobiograficznej opowieści o losach młodego inteligenta w polskiej rzeczywistości lat 60. Szesnaście lat później pojawiła się w filmie Filipa Bajona "Limuzyna Daimler-Benz" (1981), intrygującej opowieści o dwóch braciach wywodzących się z polsko-niemieckiej rodziny, którzy kradną limuzynę konsulowi generalnemu Rzeszy. Ten postępek, mimo że zatuszowany, ma olbrzymi wpływ na proces dojrzewania psychicznego faszyzującego Andrzeja i próbującego swych sił w literaturze Michała. Czyżewska zagrała drugoplanową, ale jakże wyrazistą rolę żony ojca chrzestnego jednego z nich.

Jednym z najciekawszych jej dokonań aktorskich pozostanie nostalgiczne "Kocham kino" (1987) Piotra Łazarkiewicza. Wcieliła się tam w kierowniczkę kina Jutrzenka w Lubieniu, ostatniego w okolicy i przez nikogo już nieodwiedzanego. Przed laty pokochała aktora Korwina, grającego główną rolę w filmie "Ręce pianisty", filmie, który kręcono w tym miasteczku i w którym wystąpiła. Porzuciła wtedy męża i małego synka...

Wszystkie projekcje rozpoczynają się o godz. 16.45.