Fantazy
"Fantazy" Juliusza Słowackiego może być śmiało zaliczony do gatunku romansowego - tym bardziej że data jego powstania (1844) przypada na niezwykle bujny rozkwit literatury tego typu. Wszystkie elementy dramatu przystają do schematu, jakim posługiwała się powieść romantyczna. A więc bogaty konkurent, bezduszny i zimny, skojarzony z piękną panną więc rodzice panny sprzedający ją byle zachować resztkę majątkowej świetności; więc oczywiście biedny i szlachetny owej panny kochanek. W końcu cała rzecz zakończona wzniosłym i pokrzepiającym morałem: miłość zwycięża. Na czym polega maestria Słowackiego, że z tak nieskomplikowanej fabuły wywiódł dzieło misterne, finezyjne, odległe od potocznych pierwowzorów?
Wbrew treściowemu schematowi, "Fantazy" jest utworem niejednoznacznym. Żadna prawie z postaci nie mieści się w ramach czarno-białego podziału charakterologicznego. Słabości i przywary bohaterów znajdują podtekst dramatyczny. Hrabina Respektowa - śmieszna w swej chęci dorównania damom z wielkiego świata, omotująca konkurenta córki inscenizowaniem idyllicznych widowisk z natury, niefortunnie popisująca się znajomością twórczości rzymskich poetów, przeżywająca poszczególne sytuacje zawsze w dopasowanym do okazji stroju - ma przecież w sobie niepokój matki... Postanowiła poświęcić ukochaną córkę dla majątku, ale lepiej niż ktokolwiek inny wie, co to właściwie oznacza. Hrabina Idalia, lwica salonowa pozująca na romantyczną heroinę, ma w sobie przynajmniej jedno uczucie niefałszowane: kocha naprawdę Fantazego. Sam Fantazy pochłonięty swym poezjowaniem, goniący za nowością, nie wahający się za pół miliona kupić sobie żony, gdy kaprys mu tak każe - w chwili śmierci majora (a może nawet wcześniej?) zdaje sobie sprawę z całej nicości własnego, teatralnie wyreżyserowanego samobójstwa. Bo to, co w "Fantazym" jest wielkie, znakomicie określił autor telewizyjnego wprowadzenia Stefan Treugutt: świat zwyczajny udający poezję zostaje skompromitowany przez prawdziwą poezję, a prawdziwa poezja okazuje się błazeństwem wobec życia.
Inscenizacja Gustawa Holoubka poszła tym właśnie tropem. W znakomitej oprawie scenograficznej (Xymena Zaniewska i Mariusz Chwedczuk), w luksusie tak powiewnym jak eksponowane tiule zasłon, w pałacach i na łonie natury, wśród stylowych posążków i kolumienek bohaterowie dramatu prowadzą dialogi o poezji wyszukanym, salonowym językiem. Ale pod tą zewnętrzną, ulukrowaną warstwą kłębią się myśli o pieniądzu! Te romantyczne ozdobniki służą celowi zgoła nieromantycznemu, podnoszą wartość towaru. Salonowym kontraktom przeciwstawiony jest świat idei, który reprezentują dekabrysta rosyjski Wołdemar Hawryłowicz i były powstaniec listopadowy, syberyjski zesłaniec - Jan. W tym konflikcie pozoru i prawdy, pozy romantycznej i idei, kaprysu i miłości - zwycięża dobro, ale jest okupione śmiercią. Naprawdę wiele było potrzeba, by Fantazy mógł powiedzieć: ..."przez tą śmierć, tak krwawą i ciemną jestem człowiekiem ochrzczon..".
Gustaw Holoubek upamiętnił się nie tylko jako świetny inscenizator, ale stworzył także wielką kreację w roli tytułowej. Potrafił być na przemian Fantazym marnym i wielkim, umiał w jednej postaci złączyć poezję i dowcip, smutek i ironię. Skupiony, oszczędny w geście, a przy tym najprawdziwiej rosyjski był major Jana Świderskiego. Mirosława Dubrawska - znakomita aktorka, nieczęsto ostatnio w telewizji oglądana - stworzyła barwną postać hrabiny Idalii. Irena Kwiatkowska, bardzo kobieca hrabina Respektowa i Zdzisław Mrożewski jako Respekt przydali swym postaciom stylowego humoru. Spektakl nie miał zresztą ani jednej roli chybionej, był prawdziwym koncertem gry aktorskiej. Andrzej Szczepkowski - świetny totumfacki Rzecznicki, Maria Wachowiak- Dianna (lepsza niżby to wynikało z niektórych prasowych recenzji), Grażyna Staniszewska - roztrzepana, wdzięczna Stella, ognisty baszkir Jana Englerta...
Nieczęsto oglądamy tak znakomite przedstawienia. Teatr Telewizji wspaniale otworzył "Fantazym" nowy sezon teatralny.
[data publikacji artykułu nieznana]
