"Scenariusz dla nieistniejącego..."
Ach nie! Na szczęście Jan Peszek istnieje i jest jako Schafferowski aktor instrumentalny... niemożliwie śmieszny! Premierowa publiczność raz po raz wybuchała gromkim śmiechem, a gdy już zapaliły się światła - wciąż rozbawiona długo oklaskiwała to, co Peszek przedstawił! Rzeczywiście, było bardzo śmiesznie i z czystym sumieniem mogę polecić "Scenariusz... " tym, którzy chcieliby się rozerwać w teatrze, któregoś jesiennego wieczoru.
Ale zarazem pragnę przypomnieć, że nie tylko ku rozrywce pisze Schaffer swe dziwne utwory teatralne. Są one dopełnieniem jego twórczości muzycznej i szeroko zakrojonej akcji propagandowej. Bogusław Schaffer jest bowiem zwolennikiem i propagatorem skrajnie awangardowego nurtu w muzyce współczesnej.
Wyznawcy tego nurtu w imię teorii, że wszystko jest muzyką, wprowadzają do swych utworów najrozmaitsze, nawet najbardziej pospolite odgłosy (to tzw. muzyka konkretna). Partytury ich utworów, w imię teorii, że wszystko da się zagrać, zawierają nie tylko tradycyjne nuty na pięciolinii, ale też przeróżne znaki, układające się niekiedy w ciekawe wizualnie obrazki (to tzw. muzyka graficzna). Wreszcie wychodząc założenia, że muzyki powinno się nie tylko słuchać, ale także oglądać, prowokują wykonawcę do niestereotypowego, groteskowego zachowania na estradzie, traktowania instrumentu również jako rekwizytu teatralnego itp. (to tzw, teatr instrumentalny).
Te utwory-eksperymenty są zwykle atrakcyjne dla słuchacza, bo oryginalne, zaskakujące, często opatrzone dowcipną, a nierzadko prowokujące do rozważań o sztuce i... życiu. Utwór muzyczny często nie w ten sposób aforyzmem, komunikatem, albo surrealistycznym żartem.
Jak daleko zabrnęli kompozytorzy swych poszukiwaniach odpowiednich form dla treści, które zamierzają wyrazić, jak głębokie przeobrażenia zachodzą we współczesnym rozumieniu utworu muzycznego, wreszcie - jak niezwykle rozumie kompozycję i muzykę w ogóle sam Schaffer ilustruje chyba dobrze anegdota, którą opowiadał mi kilka lat temu jego student: Kiedyś Schaffer zadał swoim, studentom napisanie krótkiego utworu o dowolnej formie. Pochwałę za najlepszą kompozycję otrzymał student, który na kartce papieru milimetrowego narysował jajko. Podobno ten doświadczony kompozytor, krytyk, rozwodził się długo i z uznaniem nad inteligencją, fantazją dowcipem chłopca...
Wracając do "Scenariusza". Była to więc nie tylko surrealistyczna farsa! Jan Peszek przedstawił Schafferowskie tezy o zagubieniu sztuki w naszej brzydkiej, ubogiej i chaotycznej współczesności. Tezy te wspierała "skomponowana" i (przez Schaffera naturalnie) muzyka na głos, tupiące nogi, mokre szmaty, szarpane żyłki, ciurkającą wodę itd. Teatr instrumentalny i pokrewne mu zjawiska w muzyce współczesnej nie są w Krakowie czymś nieznanym. Bogusław Schaffer żyje przecież właśnie w naszym mieście i ma tu, wśród studentów i absolwentów krakowskiej Akademii Muzycznej wielu zwolenników i naśladowców. To u nas w 1963 roku powstał MW 2, eksperymentalny zespół muzyków współpracujących z aktorami i malarzami. To tu także, w Krzysztoforach działa od kilku lat Stowarzyszenie "Muzyka CENTRUM", którego członkowie prezentują najnowsze dokonania awangardowych kompozytorów całego świata preferując przy tym szczególnie właśnie teatr instrumentalny.
Ale awangarda muzyczna pokornie tylko tak dobrze zadomowiła się w naszym, mieście. Mimo swej niewątpliwej atrakcyjności i zainteresowaniu jakim ją darzy środowisko, wciąż walczyć musi o prawo do obecności na estradzie.
Dlatego uczestnicząc w tym dobrze, pomyślanym i znakomicie zrealizowanym, co jeszcze raz podkulam, przez Jana Peszka spektaklu myślałam z satysfakcją, że awangarda muzyczna ("Scenariusz" wprawdzie nie jest utworem stricte muzycznym, ale jego muzyczne koligacje nie ulegają wątpliwości) znalazła ważnego i dobrego protektora w osobie, mądrze i niekonwencjonalnie układającego repertuar dyrektora teatru, Mikołaja Grabowskiego.
