Słowa i gesty
304 Krakowski Salon Poezji. Wiersze o tańcu czytali: Natalia Strzelecka i Feliks Szajnert. Pisze Paweł Głowacki w Dzienniku Polskim.
Na pierwszej stronie programu 304 Krakowskiego Salonu Poezji - fotograficzny portret nóg nie zwyczajnych. Trudno się dziwić - południowa niedzielna godzina nosiła tytuł "Wtańcz mnie w swoje piękno", była czasem wierszy czytanych z okazji Międzynarodowego Dnia Tańca.
Nogi więc, nadzwyczajne, lecz nie całe. Same stopy - tylko ta, rzekłbym, dodatkowa para dłoni tancerki, sunącej na puentach. Znieruchomiałe stopy, baletki, białe taśmy wokół kostek, matowa skóra okutana jedwabną materią, pięty wysoko nad ziemią. Co to wszystko znaczy? O czym jest ten fotograficzny portret? Co miała na myśli tancerka? Jaki sens chciała przekazać, czyniąc stopami gest akurat taki, nie inny?
A poeci? Wiersze czytali Natalia Strzelecka i Feliks Szajnert. Weźmy słowa pierwsze z brzegu. Krzysztof Kamil Baczyński, "Sur le pont D'Avinion": "Ten wiersz jest żyłką słoneczną na ścianie". Albo XVIII sonet do Orfeusza, Rainera Marii Rilkego: "I w końcu wir, to drzewo z ruchu". I jeszcze Małgorzaty Hillar "Taniec hinduski Kumari A. Sarada": "Jej miedziane ręce/ prosiły o deszcz// a kiedy spadł/ zbierały go/ w marmurową miskę dłoni" Wystarczy. Jaki sens chcieli przekazać, czyniąc słowami gesty akurat takie, nie inne? Panie Baczyński, co pan chciał powiedzieć, mówiąc: "żyłka słoneczna na ścianie"? Odpowiedź. Mówiąc: "żyłka słoneczna na ścianie", chciałem powiedzieć: "żyłka słoneczna na ścianie", gdyż to, co chciałem powiedzieć, jest dokładnie tym: "żyłką słoneczną na ścianie".
Tak - to jest tym. Wiersz jest wierszem - rzeczą sensualną tak, jak każda inna rzecz. Gombrowicz rzekłby może: nie jest ideą doczepioną do faktu, lecz faktem samym. Salony Poezji od początku są powracającą lekcją tej starej prawdy. Jak kto woli - Salony od początku przypominają, że wiersze, podobnie jak taniec, nie są gestami przeźroczystymi. Że frazy, podobnie jak ciała wirujących baletnic, mają swoją gęstość, zapach, barwę, ciężar wreszcie. Że ciągłe międlenie przez nieszczęsne nauczycielki wszystkich czasów pytania: co poeta, tancerz, miał na myśli - to upór przykry, gdyż klasyczny podział na treść i formę jest głupotką. W końcu że mędrkowanie o przeroście formy nad treścią, bądź treści nad formą, to trud do cna jałowy, albowiem wiersz-trup, bądź taniec-trup, to zawsze efekt ułomności formy, a nie martwoty myśli.
Strzelecka i Szajnert - czytali świetnie. Słowa Baczyńskiego, Rilkego i Hillar. Zdania o tańcu, w okolicach tańca, o ruchu, gestach, rytmach - zdania Juliana Tuwima, Jonasza Kofty, Wisławy Szymborskiej, Agnieszki Osieckiej, Cypriana Kamila Norwida i Marii Pawlikowskiej - Jasnorzewskiej. Czytanie to nazywam świetnym, bo całe było troską o nieprzeźroczystą gęstość wierszy. Było niczym ten pląs przedziwny, co go artyści Teatru Tańca DF Centrum Kultury Dworek Białoprądnicki i Krakowskiego Teatry Tańca Nowohuckiego Centrum Kultury kwadrans przed Salonem na głównych schodach Teatru im. Juliusza Słowackiego odtańczyli.
Ta jasna baletnica, przeciągająca się na poręczy - rzeczywiście żyłka słoneczna na marmurze w tonacji słoniowej kości. Na czerwonym dywanie, okrywającym stopnie, wirowanie tancerki o skórze z miodu - drzewo ulepione z ruchu niewielkiego. I jeszcze nagle zamarłe ręce trzeciej, filigranowej - kamienna miska, czekająca na wybłagany wcześniejszym ruchem deszcz. Pomyślałem, że nie byłoby źle każdy Salon Poezji otwierać właśnie tym - tańcem jako mementem, refrenem, może nawet mantrą. Nie zwyczajny ruch słów poprzedzać nie zwyczajnym ruchem ciał. Niech się pierwsze w drugim przegląda. Niech drugie siebie słyszy w pierwszym. Tak, to byłoby dobre.
Teatr im. Juliusza Słowackiego. 304 Krakowski Salon Poezji. Wiersze o tańcu czytali: Natalia Strzelecka i Feliks Szajnert. Grali: Halina Jarczyk na skrzypcach, Jacek Bylica na fortepianie. Gospodarz Salonu Józef Opalski.
