Artykuły

Nie tak dawno zapowiadałam ponowne otwarcie, po remoncie, sopockiego Teatru Kameralnego. Miło mi donieść, rzeczywiście, stało się - w ubiegły czwartek, zgodnie z zapowiedziami. Kosztem ogromnego wysiłku, a nawet ofiarności nie tylko 26 firm (!), sopockich władz, ale i pracowników teatru. Mieszkańcy Sopotu i spacerowicze byli świadkami, te prace trwały dosłownie, do ostatniej chwili. Scena Teatru "Wybrzeże", i którą teatralni bywalcy łączą tak wiele wspomnień i sentymentów, jest na szczęście taka jak zawsze - tylko pachnąca świeżością. Czwartkowa premiera Żeromskiego była świętem; zgromadziła ludzi prawdziwie kochających teatr, szukujących w nim przeżyć istotnych. Żałuję tylko, że na widowni zabrakło Kiry Pepłowskiej, znakomitej aktorki, gwiazdy tej sceny przez wiele lat

Przedstawienie nawiązywało zresztą świadomie do legendy - i wartości "Reduty" Osterwy. Premiera "Przepióreczki" odbyła się właśnie w "Reducie" w 1925 roku. Przyznam, że zdarzyło mi się nie raz słyszeć o Osterwie w roli Przełęckiego... Stanisław Marczak-Oborski ("Teatr w Polsce 1918-1939") cytuje wrażenia Tymona Terleckiego z próby "Przepióreczki", gdy Osterwa prowadził z Modzelewską wielki dialog miłosny: "Uderzyła we mnie fala artystycznej prawdy, tak pełnej, tak już nieprzeczuwalnej, tak jakby ostatecznej, że nie wstydzę się tego wyznać po tylu latach: siedziałem na pustej, przyciemnionej widowni i niepomny na obowiązujący chłód i dystans, na grożącą śmieszność - płakałem w uścisku czegoś bolesnego i zachwycającego nad wszelkie słowo".

Tymczasem, na sopockiej premierze, w czasie tej właśnie wielkiej sceny miłosnej, która nie ma sobie równych w literaturze, rozlegały się nie szlochy, ale śmieszki osób za pewne pomnych na obowiązujacy chłód i dystans. Sprawa błaha? Nie sądzę.

Cóż się bowiem stanie, jeżeli schludnie wypierzemy. Że romskiego z jego obsesji, z erotyzmu? Zapewne, w miarę potrzeby zaczniemy preparować osobne wątki z jego dzieła. Może zyskamy publicystyczny pretekst dla kolejnych tez, ale zabijemy niepokojące dzieło artysty Przełęcki wyrzekający się Doroty, doktor Judym wyrzekający się Joasi. Proszę po prostu to przeczytać, czy to rzeczywiście tylko o obowiązku... Można by oczywiście skwitować rzecz krótko i powiedzieć, że Jerzy Kiszkis nie jest Juliuszem Osterwą - wobec tego poradził sobie nie źle. Faktem jest, że to ciekawa rola aktora, który długo pozostawał w cieniu. Niemniej, Kiszkis gra, jakby chciał się odciąć od tradycji i legendy Osterwy. Gra pod gust dzisiejszej widowni, Przełęckiego, który świadomie się kontroluje - i nawet jak by poprzez czwartą sceniczną ścianę spoziera na widzów. Co pozostało z wielkich uczuć i sadomasochistycznego wyrzeczenia w imię wyższej racji?

Głównie Smugoniowa i Smugoń, Dorota Kolak gra Smugoniową tak współcześnie, że mogłaby występować w czeskim serialu. W sposób najbardziej zwyczajny podaje słynne już kwestie. Obie te postacie - i Dorota w interpretacji Doroty Kolak; i Smugoń Jerzego Dąbkowskiego - mają prawdę wewnętrzną, jakby wywiedzioną z tradycji "Reduty". Oboje nie dźwigają postaci wzwyż - a jednak pozostają one pierwszoplanowymi na scenie. Pamiętać się będzie bolesne zdumienie Smugoniowej, tak ochoczo i naiwnie, jakby ponad ironią zagranego tu Przełęckiego, ujawniającą swoje uczucia. I Smugonia, tak niezręcznego we fraku, którego nie umie nosić i z nieodłączną maciejówką (w której się dla odmiany dobrze czuje). Smugoń z sopockiej "Przepióreczki" jest przecież poza śmiesznością, dzięki sile ujawnianych tak nieporadnie, jakby wbrew sobie, uczuć.

Irena i Tadeusz Byrscy, uczniowie Osterwy, podpisali się skromnie wyłącznie jako autorzy realizacji, nie narzucili jednolitego tonu aktorom. Przeciwnie, pomogli im stworzyć bardzo różnorodne i barwne postacie. Przede wszystkim myślę tu o Zbigniewie Łobodzińskim (Bęczkowski), Adamie Kazimierzu Treli (Bukański), Zbigniewie Olszewskim (Ciekocki).