Artykuły

Cmentarz na Rossie jest najstarszą - licząca blisko 250 lat - i najbardziej znaną nekropolią wileńską, często określaną jako jedną z czterech polskich nekropolii narodowych. Na największym i najsłynniejszym paryskim cmentarzu Pere-Lachaise, oprócz grobu Fryderyka Chopina, można znaleźć mogiły wielu zasłużonych Polaków.

Tu, na wzgórzach porośniętych trawą i starodrzewem, pochowanych jest około 20 tys. osób - zwykłych mieszkańców Wilna i okolic, ale też osób bardzo zasłużonych. Na cmentarzu na Rossie złożone jest serce marszałka Józefa Piłsudskiego, są tam groby jego matki, brata, siostry i pierwszej żony. Na Rossie pochowani są profesorowie Uniwersytetu Stefana Batorego, m.in. historyk Joachim Lelewel, nauczyciel Adama Mickiewicza. Są tam groby poety Władysława Syrokomli, archeologa i pisarza Eustachego Tyszkiewicza, ojca i ojczyma Juliusza Słowackiego - Euzebiusza Słowackiego i Augusta Becu. Spoczywają tu malarze Franciszek Gucewicz i Franciszek Smuglewicz, dwoje dzieci Stanisława Moniuszki i wiele innych osób. W 1969 roku cmentarz na Rossie został wpisany do rejestru zabytków Litwy, ale jest to zabytek zapomniany przez władze kraju.

- Nawet w czasach radzieckich nie sprawiał wrażenia tak bardzo zaniedbanego. Pomniki, krypty i ogrodzenie cmentarza są już w takim stanie, że zagrażają bezpieczeństwu zwiedzających - alarmowała przed kilkoma miesiącami Diana Varnaite, dyrektor Departamentu Dziedzictwa Kulturowego litewskiego Ministerstwa Kultury w liście wysłanym do samorządu Wilna, w którego gestii znajduje się cmentarz.

Władze miasta rozkładają ręce, argumentując, że nie ma pieniędzy na renowację. Poza tym twierdzą, że ochrona zabytków nie należy do nich, bo w gestii administracji miejskiej jest tylko sprzątanie i wywóz śmieci.

Podczas gdy litewskie instytucje ustalają, kto powinien dbać o ten zabytek, od prawie dwudziestu lat o cmentarz troszczy się głównie Społeczny Komitet Opieki nad Starą Rossą. Powstał on z inicjatywy Jerzego Waldorffa. Za pieniądze, zbierane na warszawskich Powązkach, odnowiono już ponad 50 pomników.

Na Rossie rzucają się w oczy: opłakany stan zabytkowych pomników (100 z nich potrzebuje natychmiastowej renowacji), porozrzucane fragmenty nagrobków, brak krzyży na pomnikach, powybijane medaliony.

Chociaż na cmentarzu już od 50 lat formalnie nie dokonuje się pochówków, to pojawiają się tam nowe współczesne groby z litewskimi epitafiami, które zmieniają oblicze XIX-wiecznego cmentarza i jego charakter. Audrone Viszniauskiene, główna inspektor Departamentu Dziedzictwa Kulturowego, zaprzecza pojawiającym się zarzutom, by było to konsekwentne działanie mające na celu niszczenie śladów polskich i stopniowe przekształcenie cmentarza w nekropolię litewską.

- Nie ma tu żadnych świadomych działań. Nowe miejsca do pochówku są przyznawane w wyjątkowych przypadkach osobom zasłużonym - powiedziała Viszniauskiene.

W ocenie Viszniauskiene, najważniejszym zadaniem jest teraz wyznaczenie na cmentarzu alejek. Rossa jest położona na kilku wzgórzach. Brak ścieżek i mnóstwo turystów odwiedzających cmentarz powodują osuwanie się ziemi i zapadanie pomników.

- Już w następnym roku musimy znaleźć pieniądze i uporządkować alejki, a następnie wzdłuż nich przystąpić do odnawiania pomników - powiedziała Viszniauskiene.

Na paryskim cmentarzu Pere-Lachaise, oprócz grobu Fryderyka Chopina, można znaleźć mogiły wielu zasłużonych Polaków. W ostatnich latach przeprowadzono renowację części polskich grobów, w tym grobowca dziewiętnastowiecznej pisarki Klementyny Hoffmanowej.

Położona we wschodniej części stolicy Francji nekropolia powstała na początku XIX wieku. Pere-Lachaise jest wielkim muzeum pod gołym niebem. Zawsze jest oblegany przez turystów. Spoczywają na nim najwybitniejsi ludzie ostatnich wieków, a wiele nagrobków zdobią bezcenne dzieła sztuki.

Cmentarz uważa się za jeden z piękniejszych terenów zielonych Paryża, gdyż ocieniają go setki klonów, jesionów, tui, kasztanowców, platanów i innych drzew.

Na Pere-Lachaise znajdują się groby wielu sławnych postaci, wśród nich pisarzy: Jeana La Fontaine'a i Moliera (których prochy przeniesiono tam po śmierci), Oscara Wilde'a i malarzy, w tym Amadeo Modiglianiego i Eugene'a Delacroix. Znajdujemy tam też mogiły znanych muzyków: od wielkiego twórcy operowego Gioacchino Rossiniego, piosenkarki Edith Piaf, po idola fanów rocka - Jima Morrisona.

Na paryskiej nekropolii nie brak licznych polskich śladów. Najbardziej tłumnie miejscowa Polonia i turyści odwiedzają grób Fryderyka Chopina. Nagrobek składa się z cokołu z marmurową figurą płaczącej muzy Euterpe pochylonej nad złamaną lirą. Na przedniej ścianie cokołu znajduje się medalion z podobizną Fryderyka Chopina. Autorem nagrobka jest Auguste Clesinger, zięć wielkiej miłości kompozytora - George Sand.

Na Pere-Lachaise znajduje się także grobowiec dziewiętnastowiecznej pisarki ieszkającej w Paryżu Klementyny Hoffmanowej. Obok męża Honore de Balzaca spoczywa jego wybranka i żona Ewelina Hańska.

Wędrując po alejach cmentarza, można natrafić na mogiły wielu powstańców listopadowych, m.in. generała Józefa Wysockiego. W pobliżu wmurowanej na Pere-Lachaise tablicy upamiętniającej bojowników Komuny Paryskiej pochowano jej polskich dowódców: Walerego Wróblewskiego i Jarosława Dąbrowskiego.

W ostatnich latach trwa renowacja polskich grobów paryskiej nekropolii z funduszy Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa oraz Fundacji im. Zygmunta Lubicz-Zaleskiego. W ubiegłym roku odnowiono 18 polskich mogił, wśród nich nagrobek Hoffmanowej oraz znanego we Francji w XIX wieku rodu Wołowskich. Ludwik Wołowski, syn emigranta po powstaniu listopadowym Franciszka, należał do założycieli istniejącego do dziś francuskiego banku Credit Foncier. Siostra Ludwika, Aleksandryna, była zaś uczennicą Chopina. Wspomniana renowacja objęła także nagrobek lekarza Seweryna Gałęzowskiego, opiekuna i dobroczyńcy polskiej szkoły w dzielnicy Batignolles w Paryżu.