Pułapka swobody
"Sen srebrny Salomei" to najbardziej krwawy z dramatów Słowackiego, z happy endem tak niespodziewanym, że aż niesmacznym, kiczowatym. Reżyser wznowionego w poniedziałek spektaklu z 1994 r., Krzysztof Nazar, uznał najwyraźniej, że dwa małżeństwa mieszane - księżniczki z dopiero co uszlachconym kozakiem i regimentarskiego syna z córką popadianki Salomeą, to zbyt mdła puenta dla dance macabre rzezi, pożarów, palenia żywcem i obdzierania ze skóry!Dlatego świadkami wątpliwego wesela w finale uczynił oficerów trzech przyszłych mocarstw rozbiorowych, którzy przyglądają się widowisku z minami mówiącymi: dobrze, dobrze, żeńcie się, i tak znowu zaraz zaczniecie się wyrzynać, a potem już my się do was zabierzemy.
Czy reżyser miał prawo do dopisania własnego, choć niemego epilogu-komentarza? Myślę, że miał, skoro sztuce wyszło to na dobre, podobnie jak liczne cięcia i przestawienia scen, a także ufilmowienie dramatu, wyprowadzenie go z pudełka sceny w rozległe plenery.
Plener w spektaklu stał się w ogóle jeszcze jedną osobą dramatu. Bez przestrzeni, ogni, dymów, mgieł nie miałoby się wrażenia, że prawdziwym bohaterem sztuki jest bujna, nieszczęsna, szarpana namiętnościami Ukraina. Ale swoboda kształtowania scen ma i swoje pułapki, pokusy nadużycia. Uległ im Nazar, każąc np. aż dwukrotnie włazić bohaterom do wody, chyba tylko dlatego, że na ekranie to jest możliwe.
"Odscenicznienie" spektaklu okazało się też pułapką dla Treli i Radziwiłłowicza. Pierwszy jako Wernyhora nie umiał wypośrodkować między grą filmową a teatralną, drugi z tego samego powodu był tak łzawy i neurotyczny, że trudno uwierzyć, iż Sawa to bitny mołojec. Natomiast niezapomniane kreacje stworzyli Olbrychski i Baka. Olbrychski w ogóle nosi kontusz, jakby się w nim urodził, ale Baka-Semenko też sprawiał wrażenie urodzonego kozaka dworskiego, z duszą nieuleczalnie chorą na miłość i nienawiść. Jego rok potwierdza moją nieraz tu wyrażaną ufność, że kogo jak kogo, ale świetnych aktorów nigdy nam nie zabraknie.
