Artykuły

Nowa premiera Wierszalina jest trzecią wersją wystawionej przed kilkoma laty sztuki "Głup" Piotra Tomaszuka. Udaną.

Podobnie jak poprzednio, przedsta­wienie otwierają groteskowe relacje wieśniaków o makabrycznym samo­okaleczeniu się Głupa (Adam Wnucz­ko), dotkniętego obłędem sieroty, który odrąbał sobie "grzech", czyli penisa. Fa­buła traktuje o wydarzeniach wcześniej­szych i doprowadzona jest do momen­tu desperackiego zamachu.

Trzydzieści trzy lata temu, w Zabłu­dowie ("siedemnaście kilometrów od Białegostoku, a dla nie wiedzących dwieście kilometrów od Warszawy") zdarzył się cud. Namalowany kiedyś przez miejscowego nauczyciela obraz Panienki Najświętszego Serca Boleją­cego Potrójnie Przebitego Mieczami za­czął płakać łzami, które miały moc uzdrowicielską. W miejscu gdzie obja­wiła się Matka Boska, trysnęło cudow­ne źródło. Prawosławni i katolicy (na pamiątkę "drugiej Fatimy") ustawili krzyże. Wierni obu wyznań widzieli w objawieniu "swój" cud. Doszło do przepychanek, w trakcie których strato­wano obdarzone cudownymi zdolno­ściami dziecko (katolicy krzyczeli, że to "antychryst"). Zabłudowskie wyda­rzenia rozsierdziły władze; interwenio­wała milicja. O religijnym zamieszaniu dowiadujemy się z opowieści Księdza (Grzegorz Artman), który przywołuje zapis kronikarza wydarzeń, miejscowe­go wikarego, osadzonego potem przez zwierzchników w klasztorze.

Tytułowy Głup - główny bohater spektaklu - to człowiek prosty, ciężko doświadczony przez los. Odumarła go matka, oszukała dziewczyna, którą pokochał. W świadomości gromady fun­kcjonuje jako seksualny kaleka i nieu­dacznik. Prześladuje go zwłaszcza Bandaler (Marek Tyszkiewicz), miejscowy menel i sympatyk komunistów, których przyjście zapowiada. Ma widzenia - skrupulatnie podsycane i spisywane przez Księdza - tuszy, że z chromoty wyleczy go Najświętsza Panienka, któ­rej przyobiecuje w zamian czterdzie­stodniowy post. Antidotum na jego cho­robę okaże się jednak tajemnicze ziele Cyganichy (Joanna Kasperek), prosty­tuującej się żebraczki, tak jak i on po­przez swoje kalectwo (ma chorą nogę, którą ciągnie na wózku) wyrzuconej po­za margines społeczności. W swoim wy­obcowaniu oboje są powinowaci i wra­żliwi na swoją krzywdę: "Głup brat, Cy­ganicha siostra" - kilkakrotnie powta­rza żebraczka. Ważną pozycję w zabłudowskiej hierachii odgrywa Carówna, prawosławna i lokalna bogaczka, która zabiega o duszę i ciało Głupa. Gdy przyłapie go na stosunku z Cyganichą, da ujście zawiści i doniesie Księdzu o za­trważającej profanacji. Głup wykradł z kościoła świętą relikwię, żeby uleczyć nogę Cyganichy; ta zainscenizowała cud, polewając obraz wodą; Bandaler, chcąc zbadać zjawisko, pociął wizeru­nek Matki Boskiej nożem. Odium bluźniercy spadnie na Głupa. Ten, przeko­nany, że winne jest jego ciało, pozbawi się męskości.

"Pasja Zabłudowska" jest moralite­tem. To opowieść o tragedii człowieka nadwrażliwego, którego czyste uczucia i łagodność bliźni bezceremonialnie wykorzystają. Za obłęd Głupa odpowie­dzialni są bowiem jednako wszyscy zabłudowianie; może najbardziej rozpacz­liwie poszukujący cudu, naskórkowo mistycyzujący Ksiądz i buchająca po­żądaniem Carówna. Ci dwoje uosabia­ją konflikt swoich wyznań, który zma­terializował się w targach o cud. Zło ma charakter racjonalny, mieszka w naj­zwyklejszym Zabłudowie, a jego przyczyna leży w fanatycznej, wynaturzo­nej religijności.

Jest w ,.Pasji" jeszcze jeden znaczą­cy trop. Głup zamienił butelkę ze szkla­nej na plastikową i paraduje w popu­larnych dziś chińskich półtrampkach, a Carówna w poprzednich wersjach występowała jako Caryca. Ale czy w tym roku nie mieliśmy jakiegoś po­głosu wydarzeń zabłudowskich, by przypomnieć wydarzenia na oświęcim­skim żwirowisku.

W "Pasji" zagrała nowa aktorka - świetna w roli seksbomby-Carówny - Kiszko, podobnie jak Cyganicha - Kas­perek, Ksiądz Artmana, Ojczulek Alek­sandra Skowrońskiego i Bandaler Tysz­kiewicza. Adam Wnuczko wykreował frapującą postać Głupa, chłopaka o po­wikłanej psychice, u którego łagodność i uległość graniczy z gwałtownością (potrafił bronić Cyganichy) skrywającą strach i zahamowania.