Wiejski "Hamlet"
Mała, zabita deskami wieś gdzieś w głębi Jugosławii, wczesne lata pięćdziesiąte. Zbiera się aktyw i postanawia przekuć w czyn dyrektywę o rozwijaniu pracy kulturalnej: wystawia "Hamleta" Szekspira, bo jest to akurat sztuka, którą oglądał przypadkowo w mieście towarzysz Simurina i właśnie ją streścił mieszkańcom Głuchej Dolnej.
TAKI jest punkt wyjścia sztuki 40-letniego autora jugosłowiańskiego IVO BRESANA "Przedstawienie "Hamleta" we wsi Głucha Dolna", wystawionej przez warszawski Teatr na Woli. Jej problem estetyczny - to specyfika interpretacji, jaką szekspirowskiej tragedii nadają chłopi z. Głuchej Dolnej. Powstaje ona jakby poza historią i poza literaturą z jej konwencjami, za to jest bardzo konkretna i praktyczna, zawierając, jak ludowa ballada, ponadczasową mądrość o czarnym i o białym, i o nadziei, że białe w końcu zwycięży - choćby to czarne nie wiadomo jak było czarne.
Dla bardziej wyrobionych czarne - czyli król Klaudiusz i jego zausznicy - to oczywiście siły imperializmu, a zaś białe - jak Hamlet - to rzecznicy mas ludowych. Ale są we wsi i mniej wyrobieni, którzy emocjonalnie podchodzą do rzeczy: dla nich próby sztuki mogą okazać się pretekstem do zidentyfikowania Klaudiusza i jego zauszników jako kliki, która autokratycznie zarządza spółdzielnią produkcyjną - i ją to ma zdemaskować Hamlet, syn fałszywie o malwersację oskarżonego skarbnika.
I tak też potoczy się ta sztuka, będąca jakby balladą o przebiegu prób w wiejskim zespole teatralnym, a te próby są nie czym innym, jak właśnie walką. Klaudiusz, grany przez Matę Bukarica, przewodniczącego spółdzielni - wspaniała, żywiołową silą naładowana postać, stworzona przez TADEUSZA ŁOMNICKIEGO - to oczywiście autokrata, taki właśnie, jakiego tworzy wiejska tradycja. Wedle niej wójtowi, jeśli tylko rządzi mocno, po ojcowsku, nie wypada zbyt dokładnie patrzeć na ręce. Tyrania patriarchalna sama z siebie czerpie uzasadnienie, jest instytucją niepisanego prawa i obyczaju, i dlatego opór Jocy Skokicia - czyli Hamleta (interesujący debiut Adama Ferency'ego) - wydaje się Klaudiuszowi po prostu irracjonalny i pozbawiony perspektyw. Jest to więc konflikt osadzony w realiach ludowej kultury, ale czy to oznacza, że mniej przez to dramatyczny? Przeciwnie; sztuka Breśana pokazuje, jak trudnym i zwożonym procesem jest przebudowa społeczeństwa i kultury, które pragną wyrwać się z zaścianka zacofania: w tej walce polec może niejeden Hamlet.
Teatr na Woli powierzył realizację sztuki KAZIMIERZOWI KUTZOWI. Stworzył on - wespół z MARIANEM KOŁODZIEJEM, autorem scenografii - niezwykłe widowisko teatralne, urzekające jak piękna, ludowa opowieść i mocno przy tym osadzone w realiach chorwackiej wiejskiej osady. Klamrą, która spina całość i przedziela poszczególne sceny, jest śpiew Stanisławy Celińskiej - jej stylizowane ballady (piękna muzyka Edwarda Pałłasza) dodatkowo akcentują specyficzny nastrój i barwę spektaklu. I na tym tle wyraziste sylwetki z chłopskiego środowiska - witalne, przebiegłe i naiwne zarazem; tu na czele wspaniała rola Łomnickiego - który znajduje znakomitych partnerów w Marii Chwalibóg (Majkaca, jowialna i swawolna bufetowa wiejska w roli królowej Gertrudy) Konradzie Morawskim (Puljo, przewodniczący Frontu Narodowego, w roli trapionego różnymi wątpliwościami Poloniusza), Mariana Kulki (zahukanego nauczyciela wiejskiego, którego skłoniono do adaptacji tragedii Szekspira) i Sylwestra Pawłowskiego (komentator Simurina). Interesujące nowe twarze - to Hamlet Ferency'ego, Ofelia Marii Czubasiewicz, Laertes i prezes rady zakładowej Andrzeja Golejewskiego.
POWAGA i solenność tych chłopskich aktorów, skontrastowane z nieustającą dążnością do przełamania konwencji tragedii żywiołem zabawy i ludowego święta, osadzone w drewnianej, świątkowej dekoracji Kołodzieja - to razem wybitne przedstawienie, rzeczywista wartość warszawskiego sezonu teatralnego.
