Artykuły

X Ogólnopolski Festiwal Teatrów Niezależnych w Ostrowie Wlkp. Pisze Hanka Olejnik w Gazecie Ostrowskiej.

W tym roku, podczas X edycji Ogólnopolskiego Festiwalu Teatrów Niezależnych, publiczność zobaczyła sporo dobrych przedstawień: i monodramów, i teatru lalek, i pantomimy, i teatru bardzo eksperymentalnego. Było w czym wybierać.

Rewelacyjne, o bardzo aktualnym temacie przedstawienie Teatru Prób z Wągrowca zdobyło Grand Prix tegorocznego festiwalu teatralnego w Ostrowie. Ze specjalną nagrodą z Ostrowa wyjechała także m.in. Scena Prapremier In Vitro z Lublina, która zaprezentowała świetne, mocno zapadające w pamięć nie tylko ze względu na temat przedstawienie.

W tym roku festiwalowa publiczność mogła obejrzeć piętnaście przedstawień konkursowych na trzech scenach. Jak zwykle aktorzy grali w synagodze oraz w sali klubowej Ostrowskiego Centrum Kultury. Teatry zawładnęły także remontowaną przestrzenią OCK, czyli dawną salą widowiskową. Dwa teatry, laureaci z poprzedniego roku - z przyczyn niezależnych od organizatorów - nie dojechały. Niestety, do Ostrowa nie przyjechał Adam Walny z premierą pt. "Dziadek" oraz krakowski Teatr Nikoli.

Temat ciągle aktualny

Pierwszego dnia festiwalu mocno zapadł w pamięć rewelacyjny, bardzo mocny spektakl Sceny Prapremier z Lublina "Nic co ludzkie" [na zdjęciu]. Dotykał problemów Holocaustu i pogromów żydowskich w powojennej Polsce, rozgrzebując to, co wyjątkowo zostało przemilczane. Spektakl został oparty m.in. na zeznaniach świadków pogromu kieleckiego, na wstrząsających relacjach byłych więźniów KL Auschwitz-Birkenau. To można było przeczytać o przedstawieniu w krótkiej nocie. Temat niekoniecznie zachęcał wszystkich do obejrzenia, pozornie wydawać by się mogło, że będzie to kolejna "martyrologia". Jednak, jak się okazało, aktorzy z Lublina pokazali rewelacyjne przedstawienie. Okazało się, że temat antysemityzmu jest ciągle jak najbardziej aktualny, pomimo lat, jakie minęły od wojny, od dyskryminacji powojennej, od marca 68 roku. "Nic co ludzkie" bardzo mocno zapadło w pamięć, przede wszystkim dlatego, że prócz tematu zostało także świetnie zrealizowane. Przedstawienie podzielone jest na trzy części. W pierwszej bohaterka dowiaduje się o swoich żydowskich korzeniach, w drugiej dochodzi do swoistej psychodramy: aktorzy wchodzą na widownię i już jako jedni spośród widzów opowiadają o pogromie Żydów, jak sami zabijali, jak inni traktowali tych, którzy pomagali Żydom. W części tej kamera skierowana jest na publiczność, która na bieżąco może obserwować własne twarze, własne reakcje na usłyszane słowa. Że to ciągle temat aktualny, temat antysemityzmu, stereotypu, jakie niesie za sobą określenie "Żyd", okazało się bardzo szybko - jedna osoba wyszła z przedstawienia w trakcie tej swoistej psychodramy. Część trzecia spektaklu została oparta na wspomnieniach byłej więźniarki Auschwitz. To problem rozliczenia się samej z sobą, tego, czy wydając niemiecką zbrodniarkę Rosjanom, mszcząc się, zrobiła słusznie.

Przedstawienie ma świetny rytm, uderzają bardzo dobre pomysły inscenizacyjne, to także rewelacyjna gra aktorska. Lubelski teatr z Ostrowa wyjechał - jako jeden z dwóch - z nagrodą specjalną. Z nagrodą specjalną wyjechała też z Ostrowa Grupa Inicjatyw Teatralnych z Warszawy. Ich "Porażka" to spektakl opowiadający m.in. o pierwszej miłości, relacji między rodzicami a dziećmi, wchodzeniu w dorosłość. Mógł jednak razić niektórych niedociągnięciami.

Polskość ta nasza

Grand Prix festiwalu zdobył natomiast spektakl - zrealizowany na motywach powieści "Niehalo" Ignacego Karpowicza - "Czarna skrzynka" Teatru Prób z Wągrowca. Jego bohater jest zarazem uczestnikiem i narratorem, a cały spektakl to jakby jego sen, jego wspomnienia albo też przypomnienie tego, co przeżył. Zaczyna się bowiem dość "traumatycznie" - bohater leży na katafalku, a obok - klęcząc - znajdują się dwie kobiety. Zaraz jednak następuje obrót o 180 stopni - okazuje się, że całym spektaklem rządzi duży dystans, duży cudzysłów. Razem z bohaterem przemieszczamy się w kilku sferach jego życia, obserwujemy, jak funkcjonuje w pracy, w domu, z kobietą, jak jest zaangażowany społecznie, a przy tym widzimy, jak bardzo uwikłany, a my z nim, jest w mity, historię, schematy, stereotypy, uprzedzenia, wyobrażenia o tym, kim chcielibyśmy być, a kim jesteśmy. Zakończenie jest bardzo wymowne. Oto bowiem bohater, podsumowując siedem dni stworzenia, mówi o siódmym, wolnym dniu, jaki zrobił Bóg, że było to sprytne, a my jako ludzie wszystko otrzymaliśmy dla siebie, a także do... spieprzenia wszystkiego. - W tym spektaklu spotkały się wszystkie dla mnie ważne elementy: świetny tekst, jego świetna adaptacja, fantastyczne pomysły sceniczne, bardzo dobra gra aktorska, doskonały rytm spektaklu i świetne rozwiązania inscenizacyjne - mówi ostrowianin Wojciech Pacyna, jeden z jurorów. Spektaklowi zostało przyznane Grand Prix festiwalu.

Ostatni dzień "namieszał"

"Czarna skrzynka" była wystawiana ostatniego dnia OFTeN. Festiwalowa sobota zresztą sporo "namieszała". Tego dnia ostrowska publiczność mogła zobaczyć m.in. świetny monodram w wykonaniu Wiolety Komar ze słupskiego Teatru Rondo. Sztuka powstała na podstawie tekstu Sarah Kane. Świetnie zagrany, bardzo czysty monodram - było to przejmujące studium samotności, wpadania w chorobę i nieprzystosowania społecznego. Bohaterka nagrywa na domowej kamerze wideo ostatnie wyznanie przed popełnieniem samobójstwa. Sztuka jest całkowicie uzasadniona, czysta, nie ma w niej przesytu, a zwraca uwagę przede wszystkim tekst, jego znaczenie, a nie forma, w jaką został ubrany. Wybrzmiewają słowa, wybrzmiewa cisza, która zyskuje ważne znaczenie w spektaklu. Szkoda jednak, że monodram ten nie został wzięty pod uwagę w werdykcie.

Ostatniego dnia festiwalu część widzów (spektakl został zagrany tylko dla 50 osób) miała także okazję zobaczyć bardzo ciekawe przedstawienie "Zagłada ludu czyli wątroba" bydgoskich Teatrystów. Razem z aktorami widzowie zwiedzają mieszkania jednej kamienicy z osobliwymi mieszkańcami. Najbardziej uderzające jest pierwsze z nich, zamieszkałe przez dewotkę i jej chorego syna. Obydwoje tkwią w chorym uzależnieniu od siebie, nawzajem się upokarzając i niszcząc. Widzowie wchodzą też do mieszkania konsumpcyjnych mieszczuchów oraz na urodziny starszej pani, mającej władzę nad mieszkańcami kamienicy. Wykwintne przyjęcie zamienia się w stypę, bowiem wszyscy - nieświadomie - zażywają truciznę. Ciekawa jest forma tego "wędrującego" spektaklu (jako miejsce aktorzy obrali sobie remontowaną przestrzeń OCK) oraz przede wszystkim - relacje pomiędzy mieszkańcami strasznej kamienicy. Przedstawienie ma świetny, bardzo wciągający, momentami bardzo mroczny, czasem absurdalny klimat.

Tegoroczne jury wyróżniło także m.in. wrocławski Teatr Tańca Arka, w którym uwagę zwracał nie tylko temat, ale także ruch sceniczny. Ciekawe były także monodramy. Prócz wspomnianego już spektaklu Teatru Rondo publiczność licznie przybyła także na te, wyreżyserowane przez Ewę Ignaczak, czyli Teatru Off De Bicz i Stajni Pegaza. Ostrowskie przedstawienie "Antygona" Teatru Ruchu i Pantomimy w reż. Pauliny Gawrońskiej nie uzyskało uznania jury.

Gościem festiwalu była Stanisława Celińska, która w niedzielę wystąpiła z recitalem "Piękny świat".

Wojciech Pacyna, juror festiwalu, ostrowianin, reżyser filmowy:

Na festiwalu zobaczyliśmy niemal profesjonalny teatr - obok amatorów grają bowiem także zawodowcy, którzy tworzą grupy niezależne. Muszę przyznać, że mieliśmy spory problem z werdyktem, bo pod uwagę braliśmy dużo więcej spektakli niż nagrodziliśmy. Na szczęście jako jurorzy spotykaliśmy się w gustach i udało nam się wypracować kompromis. A trzeba przyznać, ze spektakle były bardzo różnorodne: od monodramu, przez pantomimę, teatr lalki, aż do bardzo eksperymentalnych spektakli. Wiele tematów, podejmowanych przez reżyserów, wywoływało czasem bardzo gorące reakcje publiczności. Były rzeczy bardzo zaangażowane ideowo, a także rzeczy uniwersalne.