Kandyda
Teatr ośrodka gdańskiego z sukcesem, jak dotąd, prowadzi swój eksperyment, poddając próbie sceny telewizyjnej repertuar "z myszką", czyli sztuki modne, głośne, kasowe z fin de siecle'u i dwudziestolecia. Był Scribe, Rittner, Żuławski, Krzywoszewski i nie mogło w tym gronie mistrzów dramatopisarskiego rzemiosła zabraknąć George'a Bernarda Shawa. Zgodnie z komediowym charakterem cyklu, twórczość GBS reprezentowała jedna i z wcześniejszych jego "sztuk przyjemnych" czyli "Kandyda". Napisana w roku 1894, była rodzajem repliki na Ibsenowską "Norę" - na scenę londyńską trafiła także razem z głośnym dramatem Ibsena.
"Kandyda" jest interesującym świadectwem dyskursu, jaki toczył wówczas autor z chrześcijańskim socjalizmem w Anglii, nazywając ruch ten "idealizmem rozsądnym, pobłażliwym i zabawiennie krótkowzrocznym". Ale nade wszystko owa "sztuka przyjemna" ma świetne role, ku którym kierowała się uwaga najprzedniejszych aktorów scen europejskich dwudziestolecia, kiedy Bernard Shaw święcił niepodważalne sukcesy jako bezkompromisowy burzyciel mieszczańskich mitów w sferze obyczaju, filozofii, polityki. A słynny "konwersacyjny styl" aktorskiej gry komediowej, nieodzowny w jego sztukach, był przez długie lata znakiem rozpoznawczym nowoczesności w teatrze. Tyle w największym skrócie przypomnień historycznych, a o samym spektaklu z przekonaniem mogę powiedzieć, że był przykładem inteligentnej, chciałoby się dodać - jak zwykle z Gdańska - realizacji. Po pierwsze przekład niestrudzonego Floriana Sobieniowskiego (przyjaciela Shawa i tłumacza wszystkich jego pism) został najsłuszniej chyba zmodyfikowany na użytek spektaklu. Język, w jaki tłumacz wyposażył kluczową postać charakterystyczną czyli Burgessa, wydaje się sztucznym kaleczeniem polskiej gramatyki. Toteż z przyjemnością patrzyłam na pracę Stanisława Dąbrowskiego w tej roli, który rodzajowość postaci zarysował znacznie bardziej zróżnicowanymi środkami, wykorzystując niektóre tylko językowe osobliwości dla zaznaczenia plebejskiego rodowodu tego angielskiego bourgeois. Inna rola, dla której "Kandydę" warto grać, rola. o jaką potykali się wielcy aktorzy, to poeta Marchbanks. "Ryszard Mansfield (aktor amerykański), który tak względnie łatwo zdobył mi sławę w Ameryce, wystawiając tam moje sztuki - pisał Shaw - posunął się nawet tak daleko, że rozpoczął próby "Kandydy" i dopiero podczas tych prób uznał się za pokonanego przez fizyczne trudności roli poety". Michał Bajor nie próbował mieć osiemnastu lat, być wątły, kruchy, płaczący i nadwrażliwy. Odinfantylizował postać, przez co spłaszczył jej wewnętrzny kontrast, ale starcia poety z gadułą i zarozumialcem, pastorem Morellem, nabrały czytelniejszego wymiaru. A w ogóle nie lubił Shaw pastorów, ani konserwatywnych, ani chrześcijańskich socjalistów, drwił z nich bezlitośnie, jak przede wszystkim z Morella.
Wreszcie sam przez całe długie lata nieżonaty, w młodości już, w "Kandydzie" właśnie, ironizował z Ibsenowskich i modernistycznych roztkliwień nad duszą kobiety uciemiężoną przez stan małżeński i świat mieszczański. Bohaterka tej komedii, piękna i kochana, mimo przymiotów serca i umysłu wybiera jednak "niewolę" u boku męża egocentryka i nudziarza, a nie zakochanego poetę. Z potrzeby poświęcenia się, co jest przyrodzonym przeznaczeniem, a zatem powinno być szczęściem kobiety. I to właśnie od "Kandydy" do "Świętej Joanny" - dowodził pisarz, który największy przecież wyłom uczynił w angielskim purytanizmie. Kwestii kobiecej, ani duszy kobiet najwidoczniej jednak nie rozumiał.
W całości przedstawienie gdańskie miało przyjemny ton komediowy, w czym zasługa nie tylko autora tekstu, ale i wykonawców, "Kandydę" reżyserował Marcel Kochańczyk, realizacja TV - Marian Ligęza. Wykonawcami byli: Małgorzata Ząbkowska (Kandyda), Krzysztof Gordon (Pastor), Michał Bajor (Poeta) i Elżbieta Goetel, Stanisław Dąbrowski i Igor Mielczarek.
