Artykuły

NA UROCZY WIECZÓR teatralny złożyły się dwie rzadko u nas grywane jednoaktówki pisarzy rosyjskich. Zestawienie tych miniatur pozwala porównać różne style komediowe znakomitych autorów, z których każdy innymi środkami zmierza do wyrażenia prawdy o człowieku. Gogol operuje efektami ostrymi, nie unika przesady artystycznej i karykatury, wyśmiewa nie bez złośliwości; Czechow nawet w krotochwili jest pastelowy, w jego śmiechu brzmią raczej tony pobłażliwości zaprawionej ironią. Z kulturą literacką dobrano teksty, które są jakby syntetycznymi próbkami dwóch odrębnych epok rosyjskiej dramaturgii. Pikantne menu dla smakoszów.

WYSZŁAM z teatru pod wrażeniem sukcesu DANUTY SZAFLARSKIEJ i dlatego - odwracając kolejność ustaloną na afiszu - rozpoczynam sprawozdanie od "Niedźwiedzia". W tej zabawnej krotochwili stworzył Czechow studium kobiecej przewrotności, niestałości uczuć, kapryśności. Budując lekki jak pianka utwór, sięgnął do głębi psychiki swej bohaterki. Ukazał zmienne fazy przeżyć młodej wdówki, jej błyskawicznie krótką drogę od pocałunków na fotografii zmarłego męża do namiętnego pocałunku na ustach pierwszego mężczyzny, który wtargnął do jej samotni. Ta historyjka wyraża starą jak świat i zawsze aktualną prawdę o "wieczystej" kobiecości. Szaflarska jest jej doskonałym uosobieniem. Postać Heleny Iwanowny Popowej wystudiowana w najdrobniejszym geście i ruchu, w odcieniach wyrazistej mimiki znakomicie harmonizuje z kostiumem w stylu fin de siecle'u. Z dystynkcją i swobodą damy porusza się w nim artystka, prowadząc dialog komediowy z wrodzonym poczuciem humoru i subtelnie wygrywając ironiczny stosunek autora do pięknej Heleny.

Śmiesznie kontrastowym partnerem tej filigranowej figurki jest ANDRZEJ SZALAWSKI, jak niedźwiedziowaty hreczkosiej Grigorij Stiepanowicz Smirnow. Po raz pierwszy zobaczyłam Szalawskiego w roli komediowej, odkrywając w nim z radością niebywałą siłę komiczną i zacięcie do ról charakterystycznych. Bardzo zabawnie wygrywa przemianę brutalnego i bezwzględnego wierzyciela w potulnego i zakochanego amanta, którego zwalista statura niezdarnie układa się w pozy klękającego epuzera. Starczą wiotkość lokaja Łuki i jego bezradność fizyczną wobec imponującej siły intruza wyraża dosadnie ADAM MULARCZYK. Trudno byłoby znaleźć lepszą obsadę dla tych trzech ról krotochwili Czechowa. WŁADYSŁAW KRASNOWIECKI prowadzi spektakl w żywym tempie, akcentując dowcipnie humor sytuacyjny, wsparty umiejętnie dobranymi efektami dźwiękowymi (odgłosy drobiu, rżenie koni, banalne marsze i walczyki orkiestry wojskowej).

O PRZEDSTAWIENIU gogolowskich "GRACZY" pisałam już w kwietniu br., gdy tę jednoaktówkę, wystawiono na scenie Teatru Narodowego, podczas wieczoru poświęconego 150 rocznicy urodzin autora "Rewizora". Oprócz jednej roli (starego Głowa gra zamiast Andrzeja Szalawskiego WŁADYSŁAW KACZMARSKI) jest to powtórzenie pierwszej wersji. Całość wydaje się obecnie bardziej doszlifowana w szczegółach; zwraca uwagę praca TADEUSZA BARTOSIKA nad rolą głównego szulera Icharewa, zagraną z doskonałym wyczuciem komediowego stylu Gogola, zwłaszcza w końcowej scenie "kurczenia się" pyszałkowatej figury gracza zgnębionego wiadomością o klęsce. KAZIMIERZ WICHNIARZ (Szwochniew) i WŁADYSŁAW KRASNOWIECKI (Ucieszycielny) wzbogacili także nowymi akcentami role oszustów, a LECH GORDON (Gawriuszka) i ZBIGNIEW KRYŃSKI (Aleksy) - charakterystyczne figury służących. Sądzę jednak, że tę humoreskę o przygodzie szulera, który staje się ofiarą szulerów od niego sprytniejszych, można by zagrać z większą werwą, w tempie ostrzejszym, przyspieszając niektóre sytuacje początkowe i nazbyt chyba rozciągniętą scenę zwierzeń starego Głowa.

ROMUALD NOWICKI zaprojektował dla obu, utworów oprawę plastyczną, podkreślającą trafnie istotne różnice stylów i epok teatralnych, jakie reprezentują "Gracze" i "Niedźwiedź". Polecam ten wieczór miłośnikom dobrej komedii i dobrego aktorstwa.