Artykuły

Jak niewyczerpaną kopalnią tematów dla teatru jest historia, wiedzą autorzy. Wiedzą także inscenizatorzy i artyści, owi jak się niegdyś mawiało, "przebierance". Gdy jesteśmy już przy słownictwie rybałtowskim, to zauważmy w Teatrze Na Targówku "Balladę o miłości zagrożonej Barbary i Augusta" Jadwigi Has z muzyką i. Loranca w reżyserii Wojciecha solarza i scenografii Teresy Kelm. Sprawa jest ujęta ściśle od strony romansowej. Żadne nauki ogólniejsze nie płyną z tej sztuki zaopatrzonej w teksty śpiewane, chyba tylko to, że choćby dzieje toczyły się z grzmotem i patosem, przecież nie zagłuszą smutków i radości w tyciu ludzi, nawet panujących.

Ponieważ jednak romans ostatniego Jagiellona z Barbarą Radziwiłłówną primo voto Gasztołdową należy do motywów dość ogranych, tym istotniejsze jest studium aktorskie i to przejdę wszystkim bohaterki romansu. Wasz sprawozdawca nie oglądał w tej roli występującej gościnnie Anny Chodakowskiej, widział natomiast Ewę Konstanciun. Pochwaliwszy staranność opracowania, nie może jednak przeprowadzić oceny" porównawczej i kontentuje się jedynie zasygnalizowaniem widowiska, w którym temat został ujęty krańcowo inaczej niż w telewizyjnym serialu Auderskiej o królowej Bonie.

Nie trzeba sygnalizować, wystarczy tylko cieszyć się, gdy zdobędzie się bilet na "Księdza Marka" Juliusza Słowackiego w Teatrze Dramatycznym. To porywające widowisko w opracowaniu i reżyserii. Krzysztofa Zalewskiego, dekoracjach Krzysztofa Baumillera i Wiesława Olko kostiumach Ireny Biegańskiej oraz z muzyką Jerzego Satanowskiego należy do tych, do Których pasuje określenie historii Jako nauczycielki życia.

Jak wiemy Słowacki Interpretował przeszłość swoiście, zgodnie z romantyczną wizją i jej licencjami. Lata Konfederacji Barskiej były dlań jednak dość bliskie. Mógł w dzieciństwie spotykać jeszcze ludzi (tych najstarszych), którzy na własne oczy oglądali zdarzenia z przed pół wieku, poprzedzające I rozbiór. Był więc to temat dlań bliższy i bardziej bolesny.

Z utworu Słowackiego i jego interpretacji w Teatrze Dramatycznym widać ile czynników i sprzeczności, zwłaszcza wewnętrznych, składało się na porażkę konfederatów. Rzecz z góry skazana na przegraną, przecież została owiana nimbem. Temat nie traci uwodzącej urody bohaterstwa, mimo krytycyzmu tego romantycznego ironisty, Jakim z korzyścią dla sztuki był Słowacki.

Jest także do odnotowania kilka świetnych kreacji aktorskich. Zbigniew Zapasiewicz w roli tytułowej i głównej jest przejmujący do głębi w swoim skupieniu i wyrazistości. Jadwiga Jankowska-Cieślak napełnia postać Judyty dyskretnym wewnętrznym tragizmem. Czesław Lasota tworzy przekonywającą postać rabina. Józef Para i Janusz Bukowski tworzą trafnie więcej niż rodzajowe postacie . Regimentarza i Marszałka, gdy Ich ustami przemawiają ze sceny sprzeczne racje strategiczne. Zygmunt Kęstowicz wycyzelował postać generała Krętecznikowa z wniknięciem w psychologię i prawdopodobieństwo odruchów.

Powstańcza tragedia barszczan wywiera wielkie wrażenie. I pouczające.

Mniej silnie przemawia moralitet Fiodora Dostojewskiego "Notatki z podziemia" pokazany w Teatrze Powszechnym w przekładzie Gabriela Karskiego, adaptacji i reżyserii Bogdana Michalika, scenografii Grzegorza Małeckiego. Ma się wrażenie, te Dostojewski został ostatnio zbyt wyeksploatowany na scenach, i to niewspółmiernie do trosk naszego dnia. Tym gorzej, gdy adaptacja sceniczna zamieni fabułę w rezonerskie tyrady z odzywkami. ..Prawdziwa sztuka jest zawsze współczesna" powiada Dostojewski, ale trzeba dużej sztuki Inscenizacyjnej, by pokazanych nam przeżyć nie przyjąć westchnieniem: "nie macie większych zmartwień?".

Niestety widowisko "Notatki z podziemia" prowokuje takie westchnienie, mimo że Bronisław Pawlik aktorsko znakomicie i szczegółowo opracował postać staczającego się osobnika, i to świadomego swego upadku, zaś Joanna Żółkowska bezbłędnie i ofiarnie przedstawiła ,,upadłą", jak się niegdyś mówiło, Lizę.

Zachęcający tytuł niezbyt pasuje do zmienionego dziś znaczenia. Dziś bohatera i bohaterkę przedstawienia trafniej byłoby określić "marginesem".