Wiwisekcja z miłości
Dzieła Moliera są błyskotliwe, mądre, dowcipne, pozbawione zbędnego dydaktyzmu i moralizatorstwa. Wszystko, co myślący i dojrzały człowiek może w nich dostrzec i przełożyć na własne doświadczenie, jest napisane w sposób nienachalny i momentami finezyjny. Molier obśmiewa przywary ludzi, ale obśmiewa je z miłością. I to jest właśnie fantastyczne, to potrafi zrobić tylko geniusz - mówi Tomasz Obara, reżyser "Chorego z urojenia" w szczecińskim Teatrze Współczesnym.
Rozmowa z Tomaszem Obarą, reżyserem "Chorego z urojenia" Moliera, komedii, którą aktualnie można obejrzeć na deskach Teatru Współczesnego
- "Chory z urojenia" nie jest szczególnie znanym tekstem Moliera. Rzadko się go wystawia, szczególnie gdy porównać z szalenie popularnym "Świętoszkiem" i "Skąpcem"...
- I dlatego właśnie zdecydowałem się na taki wybór, bo to jest tak, jakbym chciał po raz tysięczny wystawić "Zemstę", którą wszyscy widzieli na wszystkie możliwe sposoby. Wolę robić teksty, które są mniej opatrzone. Niewiele osób, szczególnie młodych, wie, że to ostatni tekst Moliera, że umarł, gdy grał go na scenie. Obecnie młodzi ludzie niewiele wiedzą.
- Skąd u pana taka myśl?
- W szkołach kontakt z tradycją polską i europejską jest w zasadzie znikomy. A jeśli już jest, to literatura zostaje skutecznie obrzydzona młodym ludziom przez pozbawionych talentu i pasji nauczycieli. Tak zrobiono ze mną i moimi kolegami w szkole podstawowej i z "Panem Tadeuszem", którego odkryłem dopiero w dorosłym życiu. I okazało się, że jest nie tylko genialny, ale i mądry, i piękny, i nie pozostaje nic innego, jak tylko się zachwycać. Podobnie jest z Molierem i jego sztukami. Jego dzieła są błyskotliwe, mądre, dowcipne, pozbawione zbędnego dydaktyzmu i moralizatorstwa. Wszystko, co myślący i dojrzały człowiek może w nich dostrzec i przełożyć na własne doświadczenie, jest napisane w sposób nienachalny i momentami finezyjny.
- Jednym z problemów w "Chorym z urojenia" jest hipochondria głównego bohatera. Argan wmawia sobie co rusz nowe choroby. Molier się z niego śmieje, w krzywym zwierciadle przedstawia również lekarzy. Sztuka powstała kilka wieków temu, ale jej przekaz jest nadal aktualny.
- Tak jak w przypadku innych sztuk Moliera, tak i ta mówi o człowieku. Każdy z nas przecież mógłby być na miejscu głównego bohatera, mieć jego problemy, jego obsesje, jego lęki. Molier obśmiewa przywary ludzi, ale obśmiewa je z miłością. I to jest właśnie fantastyczne, to potrafi zrobić tylko geniusz. Z jednej strony dokonać bezlitosnej wiwisekcji na naturze ludzkiej, a z drugiej zrobić to w taki sposób, że czuje się w każdym słowie, w każdym zdaniu jego sympatię do tych bohaterów. On nie osądza, on wyśmiewa, ale robi to po to, żebyśmy się troszeczkę zastanowili nad sobą i własnym życiem. Potrzebne jest to zwłaszcza dzisiaj, kiedy się pędzi, wiecznie nie ma czasu. Chwila ciszy jest warta zachodu, chwila refleksji nad tym, aby być ludźmi w stosunku do innych ludzi, choć może brzmi to trywialnie. Ale tak jest.
- Molier grany jest w kostiumie z epoki. Nie dokonał pan żadnego retuszu. To dość odważny zabieg w czasach, gdy w teatrze klasyka jest uwspółcześniania na różne sposoby.
- Jestem w ogóle przeciwnikiem uwspółcześniania, uwspółcześniania na siłę. Jestem wrogiem pseudoawangardy, której pełno we współczesnym teatrze. Oczywiście, można bohaterów ubrać we współczesny kostium, ale to ma czemuś służyć. To, co teraz jest modne, awangardą było 30 lat temu. Jak Gruza zrobił "Medeę" w garniturach i golfach, to było to w Polsce awangardowe. Jak Richard Burton w 1964 roku grał na Broadwayu "Hamleta" w marynarce i czarnym golfie, to było awangardowe. Od tamtej pory już wszystko było. A chłopcy robią takie szkolne przedstawionka i próbują wmówić ludziom, że to jest awangarda. Ludzie, ponieważ nie mają czasu czytać i są uzależnieni od sieczki płynącej z telewizorów, kupują to i mówią: "o! nowoczesne". Ale na szczęście nie jesteśmy aż tak bliscy paranoi. Jest jeszcze dużo ludzi, którzy potrafią odróżnić szmirę od prawdziwej sztuki.
