Okrutna baśń
Per Olov {#au#406}Enquist{/#} jest wybitnym, współczesnym pisarzem szwedzkim, którego osiągnięcia literackie znane są na całym świecie. Ma pięćdziesiąt lat. Mieszka w Kopenhadze. Debiutował w 1961 roku. Od tego czasu opublikował kilkanaście książek. Najbardziej znane z nich to - "Legioniści" - wyróżniona
Skandynawską Nagrodą Literacką, przetłumaczona na wiele języków - oraz "Odejście muzyków". Enquist zajmuje się także dramatem. W Polsce znany jest jego utwór sceniczny zatytułowany "Noc trybad" i wystawiony m.in. w Teatrze Powszechnym w Warszawie 1977 roku. W 1981 powstała sztuka "Z życia glist", której głównym bohaterem jest Hans Christian {#au#449}Andersen{/#} - sławny duński bajkopisarz. Ostatni dramat Enquista trafił też na polskie sceny. Najnowsza premiera odbyła się w Teatrze Powszechnym w Warszawie. Autorem przekładu jest Andrzej Krajewski-Bola, reżyserem - Zygmunt Hübner, scenografię zaprojektowała Barbara Hanicka.
Sztuka "Z życia glist" zachowuje jedność miejsca, czasu i akcji. Rzecz dzieje się wieczorem, późną jesienią 1858 roku w salonie państwa Heiberg. Tu chroni się Hans Christian Andersen zrozpaczony i bliski łez po swym nieudanym popisie na królewskim dworze. Miał tam wygłosić traktat o miłości zwycięskiej. Kłopot ze sztuczną szczęką uniemożliwił tę przemowę, po tej kompromitacji Hans Christian szuka ukojenia w spokojnym salonie Heibergów. Są dla niego uosobieniem szczęścia i harmonii małżeńskiej. On - Johan Ludwig Heiberg (Franciszek Pieczka) duński poeta, dramaturg, wieloletni dyrektor Teatru Królewskiego w Kopenhadze i ona - Johanna Luise Heiberg (Krystyna Janda) wielka, duńska aktorka. To ich miał na myśli chcąc wygłosić pean na cześć miłości. Sam nigdy jej nie zaznał, choć ciągle do niej tęsknił.
Lecz nie ogrzał sobie serca przy tym domowym ognisku szczęścia. Idylliczna harmonia małżeństwa Heiberg okazała się fikcją. Hanna Luiza obumiera i lodowacieje u boku kostycznego męża. Zamknięta w "lodowym" pałacu zdaje się zapominać, że poza jego murami istnieje bagno życia, z którego wyszła. Te wspomnienia - demony obudzi rozmowa z Andersenem, podobnie jak Hanna, wywodzącym się z najnędzniejszych warstw społecznych. Długa, nocna rozmowa Hanny Luizy Heiberg z Hansem Christianem Andersenem odsłoni ich okaleczone dusze. Oboje zaszli daleko, osiągnęli sławę, ale ten rozgłos, inne życie coś w nich "popsuło". Są jak te glisty, o których pisze w swym pamiętniku Hanna Luiza, wyjęte z błota i obmyte wodą żyją, marniejąc jednak bez owego "brudu" ziemi.
Filozoficzny dramat Pera Olova Enquista wspierają wspaniale aktorzy Teatru Powszechnego. Z wielkim uznaniem odnotować trzeba rolę Franciszka Pieczki, opracowaną w najdrobniejszych szczegółach i konsekwentnie zagraną. Człowiek, którego kreuje, chłodny, wyniosły, nie wzbudza sympatii, ale też nie sposób go potępiać.
Zupełnie różny w temperamencie, odruchach, sposobie reagowania na świat jest Andersen stworzony przez Zbigniewa Zapasiewicza. Jest niepewny, zagubiony, gwałtowny, niezdarny, naiwny i przerażony, a zarazem dobry i mądry. Zapasiewicz nadał mu styl nieco groteskowy, czasami wręcz farsowy - śmiesznie zaczesane do góry włosy, niepewność i nerwowość ruchów połączona z żarliwością wypowiadanych słów, gwałtownym pragnieniem akceptacji. Udana to rola, choć przeszkadza w niej owa farsowość postaci, często ocierająca się o błazenadę. Może to niepotrzebne?
Krystyna Janda nie nadużywała w swej roli tak charakterystycznej dla jej aktorstwa agresywności i drapieżności. Od chłodnej, opanowanej, dystyngowanej damy przechodzi w coraz gwałtowniejsze uczucia i emocje, by zakończyć znów powściągliwie.
I jest w tym spektaklu rola najtrudniejsza - obłąkanej, starej kobiety, uwięzionej na inwalidzkim wózku. Łysa - to jedyny łącznik między obecną panią Heiberg a czasem, który minął. Wiesława Mazurkiewicz wspaniale zagrała tę niemą, trudną rolę.
W sumie przedstawienie na pewno warte uwagi. Gorzka baśń Pera Olova Enquista jest najprawdziwszą baśnią świata.
