Lalka o dwóch twarzach
"Lalka" w reż. Wiktora Rubina w Teatrze Polskim we Wrocławiu. Pisze Katarzyna Kamińska w Gazecie Wyborczej - Wrocław.
Wiktor Rubin, młody reżyser, z wykształcenia także socjolog, na motywach powieści Prusa opowiada o świecie swoich rówieśników. Jego bohaterowie to pokolenie 30-latków, którzy albo już wpadli w koleinę życiowego schematu, albo tak bardzo próbują jej uniknąć, że nie są w stanie funkcjonować w pełnym blichtru świecie.
Osią spektaklu jest motyw wewnętrznej przemiany Wokulskiego (Bartosz Porczyk), który, by zdobyć Izabelę (Kinga Preis) i wejść na salony, nie tylko rzuca się w pogoń za pieniędzmi, ale też wyzbywa się własnej tożsamości. Wokulski pozornie awansuje - ze zwykły kupca staje się bywalcem salonów, obraca się w tzw. wyższych sferach. Jednak wyczuwa sztuczność tej sytuacji i nie ma przekonania do swojego nowego życia. Rubin dodaje głębi tej postaci, portretując mężczyznę pnącego się po szczeblach kariery. Silnie akcentuje jego zaangażowanie w sprawy społeczne, pokazuje także jego emocje.
Reżyser w błyskotliwy sposób wydobywa też ukryty potencjał Łęckiej. Izabela nie jest jedynie rozkapryszoną i wyniosłą lalą - dzięki Rubinowi poznajemy ją jako dojrzałą, przepełnioną goryczą kobietę. Łęcka zakłada maskę niedostępności - po to, żeby móc oderwać się od świata, w którym nie znajduje spełnienia.
W przedstawieniu, podobnie jak w powieści Bolesława Prusa, pozostałe postaci są tłem działań głównego bohatera, jednak Rubin używa ich także, by opowiedzieć o współczesnej Polsce. Żyd Szlangbaum (Rafał Kronenberger) zmaga się z traumą Holocaustu, Starski (Adam Cywka) jest zapatrzonym w siebie celebrytą, Wysocki (w tej roli także Cywka) - bezrobotnym w bazarowym tureckim sweterku, który ledwo wiąże koniec z końcem, a Suzin (kolejne z wcieleń Cywki) - rosyjskim gangsterem. Wąsowska (Katarzyna Strączek) to singielka, bez skrupułów zdobywająca kolejnych mężczyzn, Krzeszowscy (Dominika Figurska i Rafał Kronenberger) są nowobogackim małżeństwem, które nie może zdecydować, czy bardziej się kocha, czy nienawidzi. Z tą śmietanką kontrastują postaci strzegące starego ładu: bonapartysta Rzecki (Michał Chorosiński) czy Stawska (Halina Rasiakówna).
Wydarzenia rozgrywają się w przestrzeni podzielonej sceny, a także na widowni. Każdy z tych obszarów ma znaczenie symboliczne: otoczony malarską ramą podest to świat gwiazd, który Wokulski podziwia, a gdy już się do niego przedostaje, ostatecznie w nim ginie. Arystokracja mieszka w szklanej klatce, zaś Stawska w podobnie oszklonej klitce z boku sceny. Te trzy światy ścierają się w jej centrum.
O tym, że Teatr Polski ma zespół świetnych aktorów różnych pokoleń, wiadomo od dawna, dlatego nie sposób wymienić choćby trzech najlepszych ról "Lalki". Wymieniając jednak te najbardziej zaskakujące, należy zacząć od Porczyka, który zbudował niepokojącą i trudną postać Wokulskiego, przez Preis, która nie ma sobie równych w odkrywaniu nowych aktorskich wcieleń, skupioną i ascetyczną grę Rasiakówny, na żywiołowej roli Chorosińskiego skończywszy.
Rubin popisał się umiejętnością budowania postaci, jednak nie udało mu się uniknąć przegadania i oczywistości. O ile spektakl na początku jest dynamiczny, po dłuższej chwili męczą kolejne efekciarskie patenty, jak pojawienie się na scenie olbrzymiej lalki, postaci egipskiego faraona, cepeliowskiego zespołu ludowego, wejście aktorów na widownię czy pokaz mody.
Trudno odgadnąć intencje reżysera. Wprawdzie mówi o paru istotnych problemach społecznych, jak nietolerancja, powierzchowność relacji, niewolnicze oddanie pracy, jednak nie podaje przyczyny, dla której te kwestie porusza. "Lalka" jest zanurzonym w scenicznych trikach niedokończonym esejem o współczesnym społeczeństwie. Brak tu kropki nad "i", bo chyba nie jest nią stwierdzenie, że życie jest trudne, praca ciężka, a pogoń za pieniędzmi i sławą wyzuwa z uczuć.
