Zygmunt August
Ostatnia sztuka Stanisława Wyspiańskiego. Pisał ją, a właściwie dyktował, już śmiertelnie chory; nie doczekał się jej scenicznej premiery. Może dlatego żal Zygmunta nad umierającą Barbarą brzmi szczególnie przejmująco, a nawoływanie do zjednoczenia narodu w imię słusznych i szlachetnych haseł ma poniekąd cechy testamentu poety, dla którego wszystko co polskie, było zawsze bliskie i ogromnie ważne.
"Zygmunta Augusta" pokazał nam ośrodek krakowski w kulturalnej reżyserii Zygmunta Hubnera, opracowaniu muzycznym Jerzego Kaszyckiego i scenografii Andrzeja Cybulskiego. Spektakl realizował w telewizji Włodzimierz Gawroński. Główne postacie miłującej się pary królewskiej grali Krystyna Mikołajewska i Marek Walczewski. Ona kochająca, słodka i piękna, on bardziej przekonujący w roli męża niż króla. W wielkiej scenie starcia z możnowładcami, w której stara się złamać ich upór i uprzedzenia, by przeprowadzić swą wolę i ogłosić ukochaną żonę królową - zabrakło mu owej namiętnej pasji niezbędnej dla tego typu tyrad. Swoiste podawanie wiersza również nie sprzyjało wydobyciu myśli poety. A jak zwykle w utworach Wyspiańskiego - i w tym ostatnim jego dziele aż kipi od różnych problemów i namiętności.
Wiadomo, że wiersz Wyspiańskiego nie jest łatwy. Jest zmienny i kapryśny jak myśl poety, ale i jak ona godzien uwagi i starannego opracowania. Spokojny intelektualizm Walczewskiego dziwnie nie zgadzał się ani z tym, co przeżywał na scenie Zygmunt August, ani tym bardziej z osobowością samego autora. W epizodycznych rolach matki (królowa Bona) i siostry króla (Anna Jagiellonka) bardzo ciekawie wypadły Zofia Jaroszewska i Izabela Olszewska, świetnie podbudowujące nastrój tej rodzinno-królewskiej tragedii.
W Jubileuszowym roku stulecia urodzin genialnego malarza, poety i dramaturga, teatry nasze mają w swym repertuarze najwybitniejsze jego sztuki, nie są więc zainteresowane tym, by "Wesele" czy "Wyzwolenie" pokazywać w telewizji. Nie krytykujmy zatem wyboru, dzięki któremu oglądamy w telewizji mniej znane i rzadziej grywane utwory Wyspiańskiego. Żal jednak, gdy zamysłu tego nie wieńczy pełen sukces.
Teatr TV Kraków (23.V.1969) Stanisław Wyspiański: "Zygmunt August". Reżyseria - Zygmunt Hubner. Reżyseria telewizyjna - Włodzimierz Gawroński. Opracowanie muzyczne - Jerzy Kaszycki. Scenografia - Andrzej Cybulski. Wykonawcy: Marek Walczewski, Krystyna Mikołajewska, Zofia Jaroszewska, Izabela Olszewska, Anna Seniuk, Andrzej Pszoniak, Kazimierz Pabisiak, Jerzy Zelnik i inni.
