Ploteczki o terroryzmie
"Śmierć Człowieka-Wiewiórki" w reż. Natalii Korczakowskiej z Teatru im. Norwida w Jeleniej Górze na Festiwalu Genius Loci w Krakowie. Pisze Joanna Targoń w Gazecie Wyborczej - Kraków.
Hasło Genius Loci brzmi "Dzieci rewolucji" - i pokazany drugiego dnia festiwalu spektakl Natalii Korczakowskiej "Śmierć Człowieka-Wiewiórki" świetnie się w to hasło wpisuje. Przynajmniej w teorii, bo w praktyce trudno dostrzec jakąkolwiek ciekawszą myśl czy choć emocję związaną z tym tematem.
Najpierw o teorii. Bohaterami sztuki Małgorzaty Sikorskiej-Miszczuk i spektaklu Korczakowskiej są Ulrike Meinhof, Gudrun Ensslin i Andreas Baader, czyli RAF. Nie jest to jednak bynajmniej spektakl biograficzny czy też historyczny, lecz próba pokazania, jak mit RAF funkcjonuje współcześnie, czym jest terroryzm i jak się go przedstawia w sztuce czy filozofii. Dzieci rewolucji to więc zarówno realne pierwowzory bohaterów, jak i (czy raczej przede wszystkim) autorka, reżyserka, aktorzy oraz widzowie; wszyscy mamy się wspólnie zastanawiać nad sprawami przedstawionymi w spektaklu.
Dla przeprowadzenia owego wspólnego dyskursu Korczakowska stworzyła nie tyle składne przedstawienie, ile (świadomie) bałaganiarską i luźną formę próbo-kabareto-pokazu. Ta forma stara się być i dowcipna, i groteskowa, i autotematyczna, i inteligentna. Ale na staraniach się kończy. Pierwszą sprawą jest temat: opowiada się nam tutaj cudzą historię - sprawa RAF-u nie jest w Polsce aż tak znana, żeby zakładać, że widzowie będą się w tej historii poruszać bez kłopotów. Nie jest to ani nasza historia, ani nasza trauma, więc wszelkie wnioski na temat np. stosunku niemieckiej policji do terroryzmu czy terroryzmu do prostego człowieka (tytułowego Człowieka-Wiewiórki) cokolwiek wiszą w powietrzu. Zwłaszcza że reżyserka nie ułatwia sprawy, zajmując się dekonstrukcją i tematu, i formy teatralnej, a nie konstrukcją. Nie wiadomo też właściwie, co sądzi na temat terroryzmu, RAF-u czy też możliwości (bądź niemożliwości) pokazania tego dziś na scenie; wydaje się wręcz, że wcale jej to nie interesuje, a zamiast Ulriki Meinhof i reszty bohaterami mogłyby być zupełnie inne osoby.
Drugą sprawą jest forma, w jakiej sprzedaje się nam temat. Korczakowska była asystentką René Pollescha przy "Ragazzo dell'Europa" w TR Warszawa - i widać, że wiele u niego podpatrzyła, choć niewiele się nauczyła. Polleschowska jest u niej sytuacja, czyli bałaganiarski próbo-spektakl, aktorzy na pograniczu prywatności i sceniczności, różnorodność form, inkrustowanie przedstawienia tekstami filozoficznymi. Ale nie ma tego, co u Pollescha najważniejsze - aktorskiej energii płynącej z poczucia, że scena jest miejscem niebezpiecznym, z terroru, jakiemu aktor jest na niej poddawany. U Korczakowskiej aktorzy czują się bezpiecznie, a próba uświadomienia nam, że teatr to też terror, jest tak naiwna, że aż zawstydzająca. Ulrike przejechała człowieka - i aktorzy oraz Reżyserka (Anna Ludwicka) zastanawiają się, jak to pokazać. Reżyserka żąda prawdy, bebechów, Stanisławskiego, w końcu boleśnie wykręca nogę ofierze, żeby aktor wczuł się w rolę. Może i scena ta spełniłaby zadanie, gdyby Reżyserka nie była pokazana jako pretensjonalna idiotka, przez co pozostajemy na poziomie komunałów o życiu teatralnym. No i gdyby nie pokazywano nam tej sceny z takim namaszczeniem.
Z namaszczeniem cytuje się tutaj również słowa Hannah Arendt czy Jeana Baudrillarda i pokazuje (od tego zaczyna się spektakl) terrorystów jako modeli na wybiegu, prezentujących się jako atrakcyjne wzory do naśladowania. Jako diagnoza kultury i popkultury, wchłaniającej wszystko i przekształcającej w towar, jest to może i słuszne, ale banalne i teatralnie mało odkrywcze. To nie tyle diagnozy, ile beztroskie plotkowanie i przerzucanie się cytatami z mądrych lektur utopione w scenicznej nieudolności.
Teatr Jeleniogórski, Małgorzata Sikorska-Miszczuk "Śmierć Człowieka-Wiewiórki", reżyseria - Natalia Korczakowska, scenografia - Justyna Łagowska, kostiumy - Anna Met, pokaz na festiwalu Genius Loci w Łaźni Nowej 25 października 2008
