Artykuły

- Nie kryję, że w sztuce tej zainteresował mnie kryzys rodziny, który nie jest oparty na schemacie hollywoodzkim, czyli miłość jej i jego. Srbljanović pokazuje rozpad rodziny w relacjach ojciec - syn, matka - córka, wnuczka - babcia. Brzmi to bardzo złowrogo. Autorka wskazuje, że w te relacje wkradła się obojętność, że straciliśmy uczucie wobec ludzi starych, niedołężnych - mówi reżyser PAWEŁ SZKOTAK przed premierą "Szarańczy" w Teatrze Polskim w Poznaniu.

Z Pawłem Szkotakiem [na zdjęciu], o "Szarańczy", nowej polskiej prapremierze w Teatrze Polskim w Poznaniu, rozmawia Stefan Drajewski:

Kilkanaście lat temu razem z Teatrem Biuro Podróży zrealizowałeś "Carmen funebre", która wyrosła między innymi z inspiracji wojną na Bałkanach. Wojna się skończyła, Bałkany są obolałe, a ty wracasz tam, realizując w Teatrze Polskim "Szarańczę" Bijany Srbljanović.

- Powodem, dla którego realizowaliśmy "Carmen funebre" był szok, że w Europie doszło na naszych oczach do wojny. Wcześniej miałem złudne odczucie, że koszmar II wojny światowej był tak ogromny, że definitywnie uniemożliwił takie rozwiązywanie konfliktów między ludźmi, między narodami Okazało się, że nie. I chociaż minęło od tej wojny na Bałkanach sporo lat, moje myśli ciągle krążyły wokół tego regionu i wokół tamtejszej dramaturgii. W "Szarańczy" o tej wojnie się niewiele mówi, raczej się ją wyczuwa. Możemy sobie wyobrazić, że właśnie ta wojna była katalizatorem różnych zachowań, procesów W tej sztuce da się zauważyć więcej napięć między starością a młodością, czyli między pokoleniem, które być może uczestniczyło w tej wojnie, a tym, które oglądało ją z perspektywy dziecka, młodego człowieka.

Co takiego jest w "Szarańczy", że zdecydowałeś się na wystawienie tej właśnie sztuki Srbljanović?

- Nie kryję, że w sztuce tej zainteresował mnie kryzys rodziny, który nie jest oparty na schemacie hollywoodzkim, czyli miłość jej i jego. Srbljanović pokazuje rozpad rodziny w relacjach ojciec - syn, matka - córka, wnuczka - babcia Brzmi to bardzo złowrogo. Autorka wskazuje, że w te relacje wkradła się obojętność, że straciliśmy uczucie wobec ludzi starych, niedołężnych... Sugeruje, że dzieje się z nami coś niedobrego. To znaczy, że społeczeństwo zaczyna zamieniać się w tytułową szarańczę. A co najważniejsze, jej obserwacja nie dotyczy tylko Serbii.

Dla mnie jest to krajobraz po rozpadzie bloku wschodniego.

My wszyscy borykamy się z podobnymi problemami. W każdym kraju tego bloku, co jakiś czas, ktoś wyciąga jakąś teczkę i wymachuje nią. Co mi daje, że Wolszczan współpracował z SB? Srbljanović porusza sprawy ciągle niezałatwione.

Jak wielu przed nią ludzi pióra, niestety, autorka nie wychodzi poza opis, poza diagnozę.

- Może tak jest, ale warto przyjrzeć się bliżej bohaterom. U wielu z nich można zauważyć proces przemiany. Dla przykładu Fredi najpierw dojrzewa do decyzji, aby zostawić swojego niedołężnego ojca na parkingu, bo nie che się nim opiekować, a kiedy go traci, dokonuje rachunku sumienia?

Podczas lektury tekstu zastanawiałem się, co zrobisz z didaskaliami, które są czasami wręcz nieodzowne, by zrozumieć scenę dramatu. Temu dramatowi bliżej do lektury w wygodnym fotelu niźli do sceny.

- Nie ukrywam, że stanęliśmy przed dużym problemem. Nie pamiętam tak znakomitych didaskaliów we współczesnym dramacie. Staraliśmy się je wykorzystać na dwa sposoby. Z jednej strony korzystaliśmy z nich, tak jak się to czyni normalnie podczas realizacji dramatu, wykorzystując przy budowaniu sytuacji, konstruowaniu postaci. Ale niektóre z nich włączyliśmy do przedstawienia.

Z naszej rozmowy wyłania się dość mroczna zapowiedź sobotniej premiery.

- A tak nie jest. "Szarańcza" dotyka mrocznych zakamarków ludzkiej egzystencji. W miarę przybywania ludzi odrzuconych, pojawia się dziwny rodzaj czarnego humoru. Podjąłem dość ryzykowną grę z poczuciem humoru, jaki w tym ciemnym dramacie reprezentuje autorka. Zobaczymy, co na to powie publiczność.