Artykuły

Aktorzy rozumieją najlepiej, jak brzmi język. Trzeba pracować z nimi i znaleźć właściwe rytmy. W angielskiej wersji również wszystko musi być grane rytmicznie, muzycznie. Rzecz w tym, że mieliśmy na tę pracę bardzo mało czasu. Angielski scenariusz "Ferdydurke" rodził się przez 6 miesięcy. Pierwsza wersja robocza tłumaczenia Różewicza powstała 4 lata temu - o tłumaczeniu "Ferdydurke" i "Do piachu" Teatru Provisorium i Kompanii Teatr opowiada Allen J. Kuharski.

Lubelski teatr Provisorium i Kompania Teatr wystąpią aż 24 razy z przedstawieniem "Do piachu" [a zdęciu] podczas Fringe Festival - edynburskiego przeglądu teatrów offowych. Wczoraj odbyła się konferencja prasowa, w której wziął również udział tłumacz wersji angielskiej spektaklu, Allen Kuharski.

Andrzej Molik: To nie pierwsza Pana styczność z polską literaturą i współpraca z Provisorium oraz Kompanią Teatr.

Allen J. Kuharski, dziekan Wydziału Teatru Swarthmore College, tłumacz "Do piachu" Tadeusza Różewicza: Pierwszym takim projektem był przekład na angielski "Historii" Gombrowicza. Przedtem tłumaczyłem tylko jeden esej Jana Kotta. Po spotkaniu w Stanach z Provisorium i Kompanią Teatr w 1999 r., dałem się namówić na tłumaczenie "Ferdydurke".

Różewicz był w tłumaczeniu łatwiejszy niż Gombrowicz?

- Owszem, to mniejszy tekst i inny styl. Ale były i trudności: gwara, żarty, bardzo umiejętnie stosowane przez autora "Do piachu" wulgaryzmy, montaż różnych stylów mówienia. Był jeszcze jeden problem. W spektaklu jest - w roli piosenki - poezja Rilkego. Nie mogłem skorzystać z niemieckich oryginałów poematów i musiałem stworzyć odpowiednią wersję językową przydatną do tłumaczenia na potrzeby spektaklu.

Rytm mówienia jest dla tłumacza ważny?

- Aktorzy rozumieją najlepiej, jak brzmi język. Trzeba pracować z nimi i znaleźć właściwe rytmy. W angielskiej wersji również wszystko musi być grane rytmicznie, muzycznie. Rzecz w tym, że mieliśmy na tę pracę bardzo mało czasu. Angielski scenariusz "Ferdydurke" rodził się przez 6 miesięcy. Pierwsza wersja robocza tłumaczenia Różewicza powstała 4 lata temu, a stworzyłem ją z Heleną Morawską-White, emerytowaną aktorką po warszawskiej Akademii Teatralnej, zamieszkałą w Filadelfii. Wówczas jednak obyło się bez prób z aktorami. Z Różewiczem poszło migiem. W kwietniu byłem gościem na Warszawskich Spotkanich Teatralnych, spotkałem tam Pawła Potoroczyna, szefa Instytutu Adama Mickiewicza, a on, jako organizator tego wyjazdu, mówi: - To co, w sierpniu spotykamy się z "Do piachu" w Edynburgu? Natychmiast przyjechałem do Lublina ustalać terminy.

I zabraliście się do roboty?

- Musiałem wrócić do USA, miałem obowiązki na swoim uniwersytecie. Przyjechałem do Polski pod koniec czerwca i zaczęliśmy pracę dopiero 7 lipca. Nawet wczoraj poprawialiśmy jeszcze na roboczo coś w tłumaczeniu, bo zawsze znajdą się zdania brzmiące sztucznie. Warto słyszeć głos aktora. Nawet największy różewiczolog nie ma takiej pamięci tekstu, jak aktorzy, bo oni powtarzają go setki razy.

"Ferdydurke" pokazana w Edynburgu to było tłumaczenie z polskiego na american english. Teraz aktorzy grają w brytyjskiej wersji językowej. Dlaczego zdecydowaliście się na to?

- Tamten spektakl przed siedmiu laty był przyjęty pozytywnie, zdobył Fringe First i dobre recenzje. Wszyscy go podziwiali. Ale do pewnego punktu i nie zaprosili do Londynu. A potem czekaliśmy 6 lat na pierwsze zaproszenie - po czterech podróżach do USA i po występach na całym świecie! Teraz zdecydowaliśmy się nawet na współpracę z Neilem Swainem, angielskim specjalistą od dykcji i aktorstwa, który uczy, jak mówić w najlepszy sposób po brytyjsku. Chociaż "Do piachu" ma też pojechać do Ameryki, możemy tam grać tę samą wersję, bo znaleźliśmy język, który nazywam językiem Unii Europejskiej.

W EDYNBURGU

Spektakl "Do piachu" grany będzie codziennie w Edynburgu od 1 do 25 sierpnia (z jednym dniem przerwy 13.08) o godz. 17 w Universal Arts Theatre, jednej z pięciu najbardziej renomowanych scen festiwalu.