Elfriede Jelinek w Polsce
Polski widz po raz pierwszy mógł zobaczyć na scenie sztukę Elfriede Jelinek na V Międzynarodowym Festiwalu Teatralnym Kontakt '95 w Toruniu. Jej "Chmury. Dom rodzinny" ("Wolken. Heim"), w reżyserii Jossi Wielera, wystawił Deutsches Schauspielhaus z Hamburga - pisze Janusz R. Kowalczyk w Rzeczpospolitej.
Przedstawienie otrzymało nagrodę główną jury. Należałem do tej części krytyków, którzy ten punkt werdyktu potraktowali jako triumf sceny publicystyczno-politycznej, natomiast klęskę artystycznego teatru kreacyjnego.
Sześć kobiet w "rodzinnym domu" - rozległym, mocno zapuszczonym i częściowo zburzonym bunkrze z czasów drugiej wojny - wygłasza teksty, w których 362 razy (dane z programu) powtarza się słowo "wir": My! Naród! Niemcy! Bohaterki upajają się mocą własnej germańskości, posiłkując się tekstami Hölderlina, Hegla, Heideggera, Fichtego, Kleista i... wyimkami z listów Frakcji Czerwonej Armii (RAF). Wiwisekcja duszy niemieckiej w wykonaniu sześciu buńczucznych Walkirii w zamierzeniu jest ironiczna. Przyzywanie duchów przodków i roztrząsanie świetlanej przeszłości wielkiego narodu dla widzów niemieckich mogło być czymś w rodzaju artystycznego czyśćca. Polskich widzów to, niestety - lub na szczęście - niewiele obeszło, mimo zachęt, że... można się śmiać.
Rok wcześniej w miesięczniku "Dialog" (6/94) ukazała się jej sztuka "Choroba albo współczesne kobiety", za której przekład Marek Zeller odebrał nagrodę Stowarzyszenia Tłumaczy Polskich.
"Clara S." Elfriede Jelinek w tłumaczeniu Sławy Lisieckiej to z kolei jedyna sztuka wystawiona na polskich scenach. Tę "tragedię muzyczną" z 1981 r. wyreżyserował znany scenograf Grzegorz Małecki w Teatrze Lubuskim w Zielonej Górze (premiera 27 września 1997 r.). Sztuka rozgrywa się w 1929 roku. Bohaterami są Clara Schumann, znakomita pianistka, żona znanego kompozytora romantycznego, i faszystowski poeta Gabriel d'Annunzio. Autorka nałożyła dwie różne płaszczyzny czasowe, co umożliwiło jej wykorzystanie zarówno fragmentów listów Schumanna, jak i późniejszych tekstów feministki Rii Endres.
Zbiór trzech dramatów noblistki "Nora. Clara S. Zajazd" w tłumaczeniach Sławy Lisieckiej oraz Doroty i Krzysztofa Sajewskich ukazał się w serii "Dramat współczesny" w krakowskim wydawnictwie Księgarnia Akademicka w 2001 r.
Na zdjęciu: Elfriede Jelinek, laureatka literackiej Nagrody Nobla 2004.
